minh họa. Trong số này, cuộc di cư của người Philistine đã được chứng
minh là tương đối vô bổ, do những hoàn cảnh đã được trình bày (
xem trang
92-4
), và lịch sử của người Breton không có gì nổi bật, nhưng bốn cuộc di
cư vượt biển còn lại bộc lộ một hiện tượng kỳ thú, vốn chưa từng được thấy
trong những cuộc di cư trên đất liền vốn diễn ra thường xuyên hơn rất
nhiều.
Những cuộc di cư vượt biển đó mang một đặc điểm chung đó là: trong
chuyến du hành, bộ máy xã hội của những người di cư phải được đóng gói
và đưa lên tàu trước khi nó rời bến và sẽ được mở ra trở lại khi chuyến đi
kết thúc. Tất cả mọi hình thức của bộ máy xã hội - con người và của cải,
công nghệ và ý tưởng - đều là đối tượng của quy luật này. Bất cứ thứ gì
không thể trải qua cuộc du hành đều phải bị bỏ lại, và nhiều thứ - không
phải chỉ là đối tượng vật chất - được những người di cư mang theo, đã bị
phân rã ra thành từng mảnh, và không bao giờ có thể khôi phục lại trạng
thái ban đầu nữa. Chưa kịp chuẩn bị, họ đã thấy mình phải chịu đựng “biển
cả biến thành thứ gì đó giàu có và lạ lẫm”. Khi một cuộc di cư xảy ra trong
diễn biến của thời kỳ Völkerwanderung, nó trở thành thách thức dữ dội hơn
và nhân tố kích thích cũng mãnh liệt hơn vì xã hội tạo ra phản ứng không
phải là một xã hội đã tiến bộ (như các thuộc địa Hy Lạp và Phoenicia đã
trao đổi ở trên), mà là một xã hội vẫn còn ở trong trạng thái thụ động tức là
trạng thái cuối cùng của người nguyên thủy. Sự chuyển biến, trong thời kỳ
Völkerwanderung, từ trạng thái thụ động này sang sự bột phát bất ngờ sinh
ra tác động tích cực trên đời sống của một cộng đồng, nhưng tác động này
tỏ ra mạnh mẽ hơn nhiều khi những người di cư lên thuyền và bỏ lại đa
phần bộ máy xã hội của mình.
“Sự thay đổi cảnh quan này (sau chuyến vượt biển) đã cho
ra đời một quan niệm mới về thần linh và con người. Các thần
thánh địa phương vốn có quyền năng rộng rãi trên địa hạt của các
tín đồ đã được thay thế bằng những vị thần đơn lẻ thống trị cả thế
giới. Nơi thờ cúng của nó đã mọc lên cao và biến thành tòa lâu
đài của thần thánh. Các truyền thuyết lâu đời phản ánh hoạt động
