Những đặc điểm nổi trội trong hệ thống của người Sparta cũng tương
tự như trong hệ thống Ottoman - đó là sự giám sát, chọn lọc, chuyên môn
hóa và tinh thần cạnh tranh - và trong cả hai trường hợp, những đặc điểm
này không chỉ bị giới hạn trong môi trường giáo dục. Công dân Sparta phải
phục vụ 53 năm trong quân đội. Về một số mặt, anh ta bị quản thúc còn
nghiêm ngặt hơn cả các vệ binh Thổ Nhĩ Kỳ. Các vệ binh Thổ bị ngăn cấm
kết hôn, nhưng nếu đã kết hôn thì họ được ở trong những căn lều dành
riêng cho người có gia đình; còn người lính Sparta, mặc dù bị bắt buộc kết
hôn, song lại bị cấm hướng tới một cuộc sống gia đình. Ngay cả sau khi kết
hôn anh ta vẫn tiếp tục ăn ngủ trong doanh trại của mình. Kết quả là một
tinh thần cộng đồng gần như siêu đẳng, một tinh thần mà người Anh khó có
thể tìm thấy ngay cả dưới áp lực chiến tranh và hoàn toàn không thể chịu
đựng được trong những hoàn cảnh khác. Điều này đã biến từ “Spartan”
(người Sparta) thành một phương ngữ để chỉ những người can đảm và có
tính kỷ luật cao. Nó được minh họa bằng câu chuyện “200 người ở
Thermopylae”, hoặc câu chuyện về cái hộp và con cáo. Mặt khác, chúng ta
cần nhớ rằng, hai năm cuối trong chương trình giáo dục của các cậu bé
Sparta thường trải qua ở cơ quan mật vụ, thực chất là một tổ chức sát nhân
chính quy, thường xuyên đi tuần tra vào ban đêm để hạ sát bất cứ nông nô
nào có dấu hiệu không chịu phục tùng.
Thiên tài “thiển cận” của hệ thống của người Sparta đập vào mắt bất
cứ du khách nào đến thăm viện Bảo tàng Sparta hiện nay; vì viện bảo tàng
này hoàn toàn khác với bất kỳ bộ sưu tập công trình nghệ thuật Hy Lạp cổ
nào khác. Trong những bộ sưu tập khác, khách tham quan sẽ tìm thấy các
kiệt tác của thời Cổ Đại, có niên đại vào khoảng thế kỷ thứ năm hoặc thứ tư
trước CN. Tuy nhiên trong viện Bảo tàng Sparta, nghệ thuật cổ đại không
hề có mặt. Những mẫu vật tiền-Cổ Đại cho thấy vẻ hứa hẹn, nhưng nếu ai
đó đi tìm giai đoạn tiếp theo của chúng, người đó sẽ phải thất vọng. Đó một
lỗ hổng hoàn toàn, rỗng tuếch trên thang thời gian và tiếp theo đó là hằng
hà sa số những mẫu vật theo đúng khuôn tấc và buồn tẻ của thời kỳ Hy Lạp
cổ và La Mã. Thời điểm mà nghệ thuật Sparta chấm dứt trùng với thời điểm
