Làm cách nào để khôi phục trạng thái thăng bằng xã hội khi sự đột phá
của nhân vật thiên tài đã khiến nó chao đảo?
Giải pháp dễ dàng nhất là những đột phá đồng dạng – đồng dạng cả về
cường độ lẫn về phương – được mỗi và mọi thành viên trong xã hội thực
hiện một cách độc lập. Trong trường hợp đó, tiến bộ xã hội sẽ diễn ra mà
không hề có dấu vết nào của sự căng thẳng. Tuy nhiên, thiết tưởng không
cần phải nói, tỉ lệ 100% hưởng ứng lời kêu gọi của thiên tài sáng tạo như
vậy không thể xảy ra trong thực tế. Lịch sử đã chứng minh hùng hồn với rất
nhiều ví dụ minh họa là, khi một ý tưởng – dù là trong lĩnh vực tôn giáo
hay khoa học – như chúng ta thường nói là “đi trước thời đại”, nó sẽ cắm rễ
trong tâm trí của nhiều người một cách độc lập và gần như đồng thời.
Nhưng ngay cả trong những trường hợp ấn tượng nhất thì số lượng những
người chịu ảnh hưởng độc lập và đồng thời cũng chỉ như một hạt cát trước
hàng nghìn, hàng triệu người không đáp ứng lại lời kêu gọi. Chân lý dường
như là bản chất độc nhất và riêng biệt của một hoạt động sáng tạo bất kỳ
không bao giờ lan tỏa ra khỏi được một phạm vi nhỏ hẹp, do sự bao vây
của xu hướng tương đồng. Xu hướng này hình thành do thực tế là mọi cá
nhân đều là một nhà sáng tạo tiềm năng và tất cả các cá nhân này đều sống
trong cùng một bầu khí quyển; vì vậy nên khi nhân vật sáng tạo nổi lên,
ông ta sẽ luôn luôn thấy mình bị áp đảo về số lượng bởi số đông không
sáng tạo, ngay cả trong trường hợp ông ta may mắn được ủng hộ bởi một
vài tư tưởng tiến bộ. Tất cả các hoạt động sáng tạo xã hội là công trình của
những nhà sáng tạo đơn lẻ, hoặc trong đa số trường hợp là những thiểu số
sáng tạo; dần dần chiếm ưu thế trước số lượng đông đảo của phần còn lại
của xã hội bị bỏ lại phía sau. Nếu khảo sát những tổ chức tôn giáo vĩ đại
trên thế giới ngày nay, Cơ Đốc giáo, Hồi giáo và Ấn Độ giáo, chúng ta sẽ
nhận thấy số lượng khổng lồ tín đồ của chúng, tuy nhiên những tín điều mà
chúng quảng bá qua truyền khẩu, vẫn sống trong một bầu không khí tinh
thần chẳng khác gì nhiều so với những kẻ ngoại giáo. Điều tương tự cũng
xảy ra với những thành tựu gần đây của nền văn minh vật chất của chúng
ta. Kiến thức khoa học và kỹ thuật của chúng ta vẫn chỉ có thể giải thích nó
