đã biến thành căn bệnh của chủ nghĩa quân phiệt khi nó đi quá giới hạn cho
phép và xoay sang chống lại đồng bào mình. Sau đây là một số ví dụ khác
về căn bệnh xã hội này.
Người Mercia được nước Anh giao phó nhiệm vụ chống lại xứ Wales
đã xoay sang chống lại các thành phố Anh khác thuộc Đế quốc La Mã;
vương quốc Plantagenet thuộc Anh tìm cách chinh phục vương quốc Pháp
anh em thay vì tham gia vào công cuộc mở rộng bờ cõi của mẫu quốc. Vua
Roger ở Sicily đưa quân đi mở rộng lãnh địa của mình ở Ý thay vì thực
hiện di nguyện của tổ tiên là mở rộng biên giới quốc gia theo đạo Cơ Đốc
phương Tây ở Địa Trung Hải. Tương tự, các đơn vị tiền đồn người
Mycenaea thuộc nền văn minh Mino ở lục địa châu Âu đã lợi dụng chiến
thắng chống quân rợ để quay sang xâu xé mẫu quốc Crete.
Trong thế giới Ai Cập, quân miền Nam ở lưu vực sông Nile tự thao
luyện binh mã để thi hành nhiệm vụ ngăn rợ Nubian ở thượng lưu, nhưng
rồi trở mặt chống lại các cộng đồng trong nước và thành lập vương quốc
liên hiệp hai vua bằng vũ lực. Hành động quân sự này đã được chính thủ
phạm miêu tả với đầy vẻ tự mãn trong văn thư cổ về nền văn minh Ai Cập.
Narmer bước sau hàng người cầm cờ hiệu, giữa hai dãy xác kẻ thù bị chặt
đầu, một chân đẫm lên chúng và một chân đạp đổ tường thành. Chữ viết đi
kèm liệt kê chiến lợi phẩm gồm 120 nghìn người bị bắt, 400 nghìn con bò,
và 1.422.000 dê cừu.
Toàn bộ bi kịch về chủ nghĩa quân phiệt cứ lặp đi lặp lại kể từ thời
Narmer. Có lẽ chua xót nhất là lúc Athens chuyển mình từ “người giải thoát
của thần Hellas” sang “thành phố bạo ngược”. Sự lầm lạc này đã mang lại
thảm họa chiến tranh cho chính người dân Athens. Lĩnh vực quân sự làm
sáng tỏ quy luật về chuỗi κόρος – ὕβρις – ἄτη vì tài thao lược là công cụ dễ
gây thương tích cho người lạm dụng chúng. Tuy nhiên, điều gì đúng với
hành động quân sự thì cũng đúng với những hoạt động khác của con người.
Dù con người có tài cán như thế nào đi chăng nữa, khả năng đó chỉ đủ để
hoàn thành những nhiệm vụ nhất định, trông mong nó đem lại hiệu quả
