lập thành công thể chế chính của dân theo đạo Cơ Đốc phương Tây. Họ lôi
kéo về cho Giáo hoàng La Mã một đế quốc có chỗ đứng trong lòng người
hơn đế quốc của người Antonine, và trên mặt bằng vật chất đã bao trùm
vùng đất Tây Âu rộng lớn, vượt ra khỏi Rhine và Danube, nơi các quân
đoàn của Augustus và Marcus Aurelius chưa hề đặt chân tới.
Những cuộc chinh phục này một phần do thể chế cộng hòa Cơ Đốc
giáo có biên giới được các Giáo hoàng mở rộng; nó là thể chế gây sự tin
tưởng thay vì khơi dậy thái độ thù địch. Nó dựa trên sự kết hợp tính chất
giống nhau và chế độ tập trung giáo hội với tính đa dạng và phân quyền
chính trị; và do tinh thần cao hơn quyền thế tục là luận điểm chính trong
học thuyết lập hiến, kết hợp này ghi nhận tính thống nhất nổi bật mà không
lấy khỏi xã hội phương Tây non trẻ các yếu tố tự do và linh hoạt vốn là
điều kiện không thể thiếu trong quá trình phát triển. Thậm chí ở biên giới
Trung Ý, các Giáo hoàng đã cổ vũ phong trào tiến tới quyền tự trị của thành
phố độc lập có chủ quyền. Tại bước ngoặc của thế kỷ 12 và 13, khi phong
trào dâng cao ở Ý và Giáo hoàng có quyền lực tột đỉnh đối với dân theo đạo
Cơ Đốc phương Tây, một nhà thơ xứ Wales đã “chỉ ra rằng … kỳ lạ thay
khi lời phê bình của Giáo hoàng, vốn bị coi nhẹ ở Rome, lại làm run rẩy
vương trượng của các vị vua của những xứ sở khác”.
Giraldus
Cambrensis cảm thấy mình đang phơi bày ý kiến ngược đời làm chủ đề cho
châm biếm. Tuy nhiên, vào thời kỳ này, sở dĩ phần lớn nhà quý tộc và thành
phố độc lập có chủ quyền không ngần ngại thuận theo uy quyền tối cao của
Giáo hoàng là vì Giáo hoàng không còn bị nghi ngờ đang tìm cách xâm
phạm lãnh địa quyền lực.
Thái độ xa lánh những tham vọng muôn thuở đã kết hợp với việc
mạnh dạn khai thác tài quản lý. Tuy ở các nước theo đạo Cơ Đốc Chính
thống, tài này áp dụng vào việc làm hồi sinh bóng ma của Đế quốc La Mã,
và do đó đè bẹp xã hội Cơ Đốc giáo Chính thống non trẻ dưới sức nặng của
thể chế, nhưng các kiến trúc sư của nền cộng hòa Cơ Đốc giáo đã tận dụng
hiệu quả tài quản lý của mình nhờ xây dựng cấu trúc nhẹ hơn trên nền
móng lớn hơn. Những sợi tơ trong lưới nhện của Giáo hoàng đã kéo những
