Cập cổ đang hấp hối thành một quần thể đơn nhất - một dạng tái thiết xã
hội đã tạm chết trong hai thiên niên kỷ để cuối cùng sống lại.
Chứng cứ xác thực nhất chứng minh rằng xã hội Ai Cập cổ được hồi
sinh này là sự thất bại hoàn toàn của thế lực đã cố gắng vực nó dậy từ cõi
chết. Lần này là một con người, Pharaoh Ikhnaton, người có công tái tạo
tôn giáo đã bị vô hiệu hóa bởi tín ngưỡng Osiris của giai cấp bị trị trong
suốt các thế kỷ của thời kỳ loạn lạc kéo dài. Ikhnaton đã tạo ra một khái
niệm mới về thần thánh và con người, cuộc sống và thiên nhiên, và trình
bày nó trong một nền nghệ thuật và thi ca mới; nhưng cái xã hội đã chết
vẫn không thể nhờ đó mà phục sinh. Thất bại của ông minh chứng rằng
chúng ta đúng khi coi hiện tượng xã hội trong lịch sử Ai Cập cổ từ thế kỷ
thứ 16 trước CN trở đi chỉ là đoạn kết của xã hội Ai Cập cổ thay vì là lịch
sử từ khi thai nghén đến lúc diệt vong của một xã hội mới.
Các xã hội Andes, Yucatec, Mexic và Maya. Trước khi các nhà thực
dân Tây Ban Nha đặt chân tới, châu Mỹ đã sản sinh ra bốn xã hội kể trên.
Xã hội Andes ở Peru đã thành lập được một chính quyền trung ương, đó là
Đế chế Inca, trước khi bị Pizarro tiêu diệt vào năm 1530. Xã hội Mexic
cũng đã gần đạt tới trình độ tương tự, chính quyền trung ương đã hình
thành là Đế chế Aztec. Vào thời điểm xảy ra cuộc viễn chinh của Cortez,
chính quyền thành phố Tlaxcala là thế lực độc lập duy nhất còn sót lại, và
người Tlaxcala cuối cùng cũng quy phục Cortez. Xã hội Yucatec ở khu vực
bán đảo Yucatan đã bị xã hội Mexic dần thu phục từ 400 năm trước, song
chúng đều là hậu duệ của một xã hội cổ xưa hơn - xã hội Maya - đạt tới một
trình độ văn minh và nhân văn cao hơn các xã hội kế thừa nó. Nhưng nó
tuột dốc không phanh và kết thúc một cách đầy bí ẩn trong thế kỷ thứ 7 sau
CN, để lại chứng cứ về sự tồn tại của mình qua quần thể di tích đổ nát của
những thành phố đẹp tuyệt vời trong những khu rừng mưa ở Yucatan. Xã
hội này xuất sắc trong lĩnh vực thiên văn học, nó đã lập được một hệ thống
niên đại chính xác đến mức đáng ngạc nhiên. Những nghi lễ tôn giáo khủng
khiếp được Cortez khám phá ở Mexico dường như là phiên bản vô cùng
man rợ từ tôn giáo cũ của người Maya.
