tra số thành viên của năm nền văn minh còn tồn tại đến ngày nay, qua vài
thế kỷ ngắn ngủi mà chúng đã tồn tại, chúng ta sẽ thấy rằng mỗi cộng đồng
riêng lẻ trong số năm nền văn minh đó đã bao gồm nhiều người hơn tổng
dân số của tất cả xã hội nguyên thủy kể từ buổi bình minh của nhân loại.
Tuy nhiên, chúng ta đang nghiên cứu không phải là cá thể mà là xã hội, và
chân lý quan trọng đối với mục đích của chúng ta là số xã hội đã từng tồn
tại trong tiến trình văn minh hóa được biết đến ngày nay là khá nhỏ.
(2) QUAN ĐIỂM SAI LẦM VỀ “TÍNH DUY NHẤT CỦA NỀN
VĂN MINH”
Quan điểm thứ hai bác bỏ khả năng so sánh 21 nền văn minh của
chúng ta trái ngược với quan điểm thứ nhất. “Không có tới 21 hình mẫu đại
diện cho một hình thái xã hội như vậy mà chỉ có một nền văn minh duy
nhất - nền văn minh của chúng ta”.
Luận điểm về tính duy nhất của nền văn minh này là một điều sai lầm
do các nhà sử học Tây phương đã bị ảnh hưởng bởi môi trường xã hội của
họ. Điểm hiểu lầm nằm ở chỗ, trong thời kỳ cận đại, nền văn minh Tây
phương của chúng ta đã giăng tấm lưới kinh tế ra khắp thế giới, và nền kinh
tế này thống nhất trên nền tảng xã hội Tây phương, kéo theo sự thống nhất
về chính trị. Mặc dù các cuộc chinh phạt của quân đội và các quốc gia
phương Tây chưa bao giờ bao quát và trọn vẹn bằng những cuộc chinh
phục của công nghiệp và công nghệ của nó, nhưng sự thực là tất cả hình
thái nhà nước trên thế giới đương thời đều là một phần trong hệ thống
chính trị đơn nhất của xã hội Tây phương nguyên thủy.
Đây là những sự thực đáng chú ý, nhưng nếu coi chúng là chứng cứ
thể hiện sự đơn nhất của nền văn minh thì quả là thiển cận. Mặc dù các bản
đồ kinh tế và chính trị ngày nay đều đã được Tây phương hóa, song bản đồ
văn hóa về căn bản vẫn còn nguyên như từ trước khi xã hội Tây phương
của chúng ta bắt đầu cuộc chinh phục thế giới về mặt kinh tế và chính trị. Ở
lĩnh vực văn hóa, bất cứ ai biết quan sát đều có thể thấy rằng những nét đặc
trưng của bốn nền văn minh ngoài phương Tây vẫn còn rất rõ rệt. Nhưng
