minh thừa nhận khi nó vẫn còn đang trong giai đoạn phát triển, và chúng ta
cũng thấy rằng cùng một kinh nghiệm đó còn có thể kích thích một phản
ứng khác – sự thức giấc của cảm giác nhất quán – không chỉ khác biệt mà
còn hoàn toàn tương phản với cảm giác lẫn lộn. Sự sụp đổ và tan rã một
cách đau đớn của những hình thức quen thuộc, vốn gợi cho những tâm hồn
yếu đuối cảm giác rằng hiện thực tối hậu chẳng là gì khác ngoài một tình
trạng hỗn mang, có thể lại bộc lộ cho một tâm hồn mạnh mẽ và vững vàng
hơn chân lý rằng màn sương mỏng bao phủ thế giới cảm quan không thể
che mờ tính nhất quán vĩnh cửu ẩn giấu phía sau nó.
Chân lý tinh thần này, cũng như mọi chân lý khác cùng loại, có
khuynh hướng được nhận thức trước tiên từ sự tương đồng của các dấu
hiệu trực quan bên ngoài; và điềm báo đầu tiên từ thế giới bên ngoài cho
biết sự nhất quán mang tính chất tinh thần và tối hậu là sự thống nhất xã hội
với một chính quyền trung ương. Thật vậy, Đế chế La Mã hay bất kỳ chính
quyền trung ương nào khác chắc chắn đã không thể tự hình thành và duy trì
nếu như nó không được dẫn dắt lên đến đỉnh cao thịnh vượng do làn sóng
ước nguyện thống nhất chính trị dâng cao khi thời kỳ rối ren đã đạt tới đỉnh
điểm. Trong lịch sử Hy Lạp cổ, nỗi khao khát này – hay nói khác đi là niềm
tin về sự mãn nguyện do nó đem lại – đã truyền hơi thở cho thơ ca Latinh
thời Augustus; và chúng ta, những đứa con của xã hội Tây phương hiện đại
đã nhận thức được từ kinh nghiệm của bản thân mình nỗi cay đắng của ước
vọng về một “trật tự thế giới” trong một thời kỳ khi quá trình thống nhất
nhân loại vẫn còn là một cuộc đấu tranh chưa mang lại chút kết quả nào.
Mơ ước về một Homonoia hay xã hội hòa hợp của Alexander Đại đế
sẽ không bao giờ phai nhòa khỏi thế giới Hy Lạp cổ chừng nào những vết
tích của nền văn minh Hy Lạp còn tồn tại, và 300 năm sau khi Alexander
qua đời, chúng ta thấy Hoàng đế Augustus cho khắc hình Alexander lên
mặt chiếc nhẫn ấn tín của ông như một cách khẳng định nguồn gốc mà ông
đã tìm kiếm cảm hứng cho trách nhiệm khó khăn xây dựng một Đại La Mã
thống nhất của mình. Plutarch chép lại một trong những phát ngôn của
Alexander: “Thượng Đế là người cha chung của tất cả mọi người, nhưng
