A: Nhưng, những người chung quanh ông cũng chẳng ai để ý xem ông đương làm gì. Họ coi ông
thuộc vào hạng người vô tích sự, chẳng bao giờ làm nổi việc gì cả, nhưng thấy ai làm gì là cũng
chửi, hạng người bất cứ ở chỗ nào cũng có mặt để đại biểu cho một sự vô nghĩa lý, hạng người
chỉ có một cái thiên chức nói khoác cũng như nhiều ông Pháp du khác. Ông Joseph Thiết coi như
lúc ấy không có những người khác nữa, cũng như những người khác coi như lúc ấy không có ông.
D, F, G: Nhưng, những người chung quanh ông cũng chẳng ai để ý xem ông đương làm gì. Ðối lại,
ông Joseph Thiết coi như lúc ấy không có những người khác nữa, cũng như những người khác coi như
lúc ấy không có ông.
C, E: Nhưng, những người chung quanh ông cũng chẳng ai để ý xem ông đương làm gì. Ðối lại,
ông Joseph Thiết coi như lúc ấy không có ông.
(chương XI)
Đây là chỗ nói về nhân vật “nhà chính trị” Joseph Thiết, vốn là đảng viên
Thập Tự Lửa khi còn ở Pháp, lúc này về nước đang dự định lập một đảng
bảo hoàng, nhưng không phải là trung thành với triều Nguyễn Việt Nam mà
là trung thành với một dòng vua Pháp, gắn bó với một xu trào chính trị được
gọi là bảo hoàng ở Pháp! Phải chăng nhà văn đã rút bỏ mấy chục từ này là
do tự mình không còn muốn tô đậm một định kiến (ví dụ, sự lạc lõng, vong
bản…) về những người bị coi là có “đầu óc thủ lĩnh”, “muốn làm chính trị
gia” trong cư dân đô thị? Phải chăng nhà văn bị áp lực của giới du học sinh
từ Âu châu về?
Cố nhiên những ví dụ như trên không thật nhiều. Nó cho thấy tác giả tuy có
để lại dấu vết trên bản in thành sách lần đầu (Lê Cường 1938) song đó hầu
hết chỉ tỏ ra là những sự “nhuận sắc” thông thường, không chứng tỏ ông có
thay đổi gì thật đáng kể đối với văn bản tác phẩm, sau khi đã công bố nó ở
Hà Nội Báo.
Ở đây cũng rất dễ rơi vào sai lầm nếu ta quy kết cho tác giả mọi thay đổi từ
bản đăng báo sang các bản in sách. Ta chưa tìm được bản Lê Cường 1938
(bản B) nên nhiều điều liên quan đều mới chỉ là phỏng đoán; song, dù có
bản Lê Cường trong tay cũng vẫn cần tính đến những dị bản ngoài ý chí tác
giả. Trên thực tế, các lỗi sơ ý do thợ sắp chữ, do người sửa in… đều tạo ra
