Quê hương họ Dương - làng Ràng (Dương Xá, Thiệu Hoá, Thanh
Hoá) là nơi tụ nghĩa của hơn ba ngàn anh hùng. Trong số đó có một
trang thanh niên tuấn tú: Ngô Quyền.
Quê xứ Đoài, cùng thôn với Bố Cái Đại Vương (nay là thôn Cam
Lâm, xã Đường Lâm, huyện Ba Vì, Hà Nội), Ngô Quyền là con Ngô
Mân, một hào trưởng địa phương. “Một thôn nhỏ ven rừng đẻ ra hai
anh hùng cái thế”, đấy là niềm tự hào chính đáng của nhân dân
Cam Lâm, của miền non Tản xứ Đoài.
Sinh vào năm chót của thế kỉ 9 (899), Ngô Quyền thực sự là vĩ
nhân tiêu biểu của thế kỉ 10. Được truyền thống địa phương hun
đúc, được cha anh dạy bảo, từ tấm bé Ngô Quyền đã tỏ ra có chí
lớn. Thân thể cường tráng, trí tuệ sáng suốt, Ngô Quyền chăm rèn
võ nghệ, chăm đọc binh thư. Đến tuổi thanh niên, dân làng đã mến
phục chàng trai mưu cao mẹo giỏi.
Đất Bắc bị giặc Nam Hán dòm ngó, quấy phá, Ngô Quyền tìm
vào lò võ Dương Xá xứ Thanh tụ nghĩa. Dương Đình Nghệ trọng vì
dòng dõi, mến vì tài năng, cử Ngô Quyền làm tướng. Việc chung đã
thoả ước mà việc riêng cũng toại nguyện. Hôn lễ Dương Thị Như Ngọc
- Ngô Quyền được tổ chức trọng thể ngay tại lò võ làng Ràng.
Dương Đình Nghệ, sau khi đã giành lại được quyền tự chủ (931),
cử Ngô Quyền cai quản xứ Thanh (khi ấy gọi là châu Ái) và Đinh
Công Trứ (bố Đinh Bộ Lĩnh) cai quản xứ Nghệ (khi ấy gọi là châu
Hoan). Đất Thanh Nghệ - miền Hoan Áiluôn luôn là căn cứ chiến
lược trong lịch sử dân tộc. Giặc mạnh sang xâm chiếm, tạm thời
mất đất Bắc thì anh hùng nghĩa sĩ, chủ lực quân quốc gia lui vào
miền Thanh Nghệ, gây lực lượng. Chớp được thời cơ thì đoàn quân
dân tộc lại trùng trùng vượt đèo Ba Dội (Tam Điệp) tiến ra Bắc quét
sạch lũ xâm lăng, thu phục lại cơ đồ đất Việt. Bởi vậy, thời nào,
triều nào cũng cử tướng tài vào trấn trị miền Thanh Nghệ. Bảy
