phải có cách nào để chặn, để giữ thuyền giặc lại mà đánh, mà nhận
chìm? Vua Ngô, vua Lê
xưa đã cắm cọc ở Bạch Đằng, giờ Trần
Quốc Tuấn cũng theo gương cũ.
Từ đầu tháng Hai Âm lịch (3-1288), vị nguyên soái Đại Việt ra lệnh
cho quân sĩ ráo riết bắt tay vào chuẩn bị trận địa Bạch Đằng. Dân
chúng quanh vùng nô nức kéo đến hết lòng giúp đỡ. Người thì giúp
ý, giúp lương, như bà lão bên bến đò Rừng đã mách cho Trần Quốc
Tuấn biết về nước triều của sông, lại đem lương cho binh sĩ. Người
thì góp công góp sức đi chặt cây, đóng cọc. Hàng trăm, hàng ngàn cây
gỗ lim, gỗ táu ở rừng rậm bên tả ngạn sông Bạch Đằng được đẵn
xuống, đẽo nhọn, khiêng lên thuyền, chở ra sông. Cọc lim đã nặng lại
to cao bằng cột nhà, cột đình mà phải đóng cái thẳng, cái chênh
chếch (theo hướng thuyền giặc sẽ đâm tới) ở dòng sông chảy xiết,
sóng to thì quả là một kì công. Bất chấp mọi khó khăn, rét mướt,
quân dân Đại Việt đã dựng xong những luỹ ngầm đó trong vòng một
tháng. Đầu tháng Ba Âm lịch (4-1288), trận địa Bạch Đằng đã sẵn
sàng đợi giặc. Những luỹ cọc đã ẩn mũi nhọn dưới mặt nước triều lên
mênh mông, chỉ để lại những mớ cỏ nguỵ trang làm dấu. Đầu sông
Giá, thuỷ quân ta phục sẵn ở Trúc Động quyết lùa giặc trở lại, bắt
phải theo sông Đá Bạc mà ra Bạch Đằng. Dọc hai bên Bạch Đằng
Giang, thuỷ quân ta giấu thuyền ở các sông đổ vào Bạch Đằng: sông
Giá, sông Chanh, sông Kênh... Dãy núi đá vôi Tràng Kênh (Thuỷ
Nguyên) đầy hang động ở bên hữu và rừng rậm um tùm bên tả ngạn
sông Bạch Đằng (Yên Hưng) đã là những chỗ ẩn mình của bộ binh ta.
Một cái bẫy lớn đã giương lên.
Lại nói về Thoát Hoan. Ngày 27 tháng Hai Âm lịch (30-3-1288),
Hoan quyết định rút chạy. Hoan sai Ô Mã Nhi và Tham tri chính sự
Phàn Tiếp cùng đi với Vạn hộ thuỷ quân Trương Ngọc và tên đại quý
tộc Mông Cổ Tích Lệ Cơ đem chiến thuyền về trước. Hoan lại sai
hữu thừa Trịnh Bằng Phi và Thiêm sảnh Đạt Mộc dẫn kị binh đi hộ
tống. Đến chợ Đông Triều, thấy cầu đường bị chặn đứt hết và
