TÌNH THƯƠNG BAO LA
Như ta đã thấy, đối với tướng sĩ dưới quyền. Trần Quốc Tuấn
thương yêu quý trọng. Tình thương bao la của ông còn đến với cả
những loài cầm thú. Người đời kể lại rằng: Ông có một con voi quý
vẫn thường cưỡi khi hành quân. Năm đi đánh Ô Mã Nhi ở sông Bạch
Đằng (1288), ông thúc voi lội qua sông Hoá để ra trận. Chẳng may,
nước thuỷ triều rút nhanh, voi mắc cạn, sa lầy. Mỗi lúc voi một thụt
sâu. Quân sĩ tìm mọi cách cứu voi lên mà không được. Việc quân thì
gấp, không thể nán lại lâu, ông đành lìa voi quý, lên bộ. Thấy ông đi,
voi ré lên như muốn gọi, nước mắt ứa ra nhìn theo chủ. Ông vô cùng
cảm động. Đi đã xa mà ông còn ngoái lại nhìn thương tiếc.
Thắng trận Bạch Đằng trở về qua sông Hoá, nghe nói voi đã
chết dưới làn nước thuỷ triều dâng ngập, ông bùi ngùi xúc cảm. Bèn
sai người xây tượng voi bằng gạch ở bến sông, để tưởng nhớ con voi
có nghĩa đã từng theo ông đánh giặc. Hiện nay, tượng voi ấy vẫn còn
bên sông Hoá.
Dẹp xong giặc Nguyên, đất nước thái bình. Vương hầu quý tộc
đua nhau ăn chơi xa xỉ, vơ vét làm giàu. Hai năm sau ngày kháng
chiến lần thứ ba thắng lợi (1288), năm 1290 có nạn đói lớn. Dân có
nhiều người phải bán ruộng đất, bán con cái làm nô tì, giá mỗi người
chỉ có một quan. Năm sau, 1291, lại đói; người chết đầy đường.
Những cảnh ấy hẳn làm cho vị anh hùng dân tộc giàu lòng yêu nước
thương dân như Trần Quốc Tuấn phải đau lòng. Năm 1300 ông bị
bệnh nặng tại nhà riêng ở Vạn Kiếp. Vua Trần Anh Tông đến thăm.
Biết mình sắp mất, ông cố khuyên can dặn dò:
- ... Đời Đinh Lê, dùng được người hiền tài, phương nam đương
mạnh
, phương bắc đương suy
, trên dưới đồng tâm, lòng dân
không li tán, đắp thành Bình Lỗ mà phá được quân Tống, đấy là
một thời. Vua Lý dựng nghiệp, quân Tống xâm lấn địa giới, lúc ấy
dùng Lý Thường Kiệt đánh Khâm, Liêm đến tận Mai Lĩnh, đấy là có
