V
ua Quang Trung có một bề tôi thân tín, đó là Trần Quang
Diệu. Quang Diệu có vợ tên là Bùi Thị Xuân người phủ Quy
Nhơn, thuộc Dinh Quảng Nam. Quê Xuân vốn nổi tiếng là
đất võ. Không những chỉ đàn ông trai tráng có tài nghề binh mà
đàn bà con gái Bình Định cũng lắm người hào kiệt. Bởi vậy, mới có
câu truyền rằng:
Ai về Bình Định mà coi
Đàn bà cũng biết cầm roi đi quyền.
Bùi Thị Xuân cũng là bậc hào kiệt như thế. Tướng Diệu mến
tiếng mới tìm đến làm quen, sau lấy làm vợ. Vợ chồng kính trọng
nhau như khách, đương thời đều nức nở khen là chuyện đẹp. Trần
Quang Diệu theo vua Quang Trung đánh đông dẹp bắc, đi đâu cũng
đem Bà cùng đi. Từ việc quân cơ mưu lược đến việc cầm quyền cai
trị, Bà đều trổ sức tận tình, giúp chồng lập nhiều công lớn. Trần
Quang Diệu càng đặc biệt yêu dấu mà nhà vua cũng hết lòng tin
cậy.
Mùa thu năm Nhâm Tý (1792), vua Quang Trung bị bệnh băng
hà. Triều Tây Sơn từ đó ngày một suy yếu. Nguyễn Ánh được bọn
Tây dương giúp rập, nhân thế đem đại quân vượt biển ra đánh úp,
chiếm mất Quy Nhơn. Lại sai Võ Tánh và Ngô Tòng Chu cùng
