Trương Phụ cực chẳng đã đành nghe theo. Hoàng Phúc thả
Nguyễn Trãi ra, cho ở góc Nam bên ngoài thành Đông Quan. Ông
dựng một túp lều tranh bên cái ao nhỏ. Nhà lều một căn tuềnh
toàng, đạm bạc; chó không cần nuôi, người hầu không có. Ông
sống như thế ngót chục năm trời. Quân Minh năm lần bảy lượt
đem tiền bạc, quan tước rất hậu đến nhử, ông đều ôn tồn từ
chối. Bấy giờ ông có thơ rằng:
Góc thành Nam, lều một gian
No nước uống, thiếu cơm ăn...
Đông Quan là đất xung yếu của giặc ở Đại Việt. Lòng dạ ý đồ
giặc thế nào, giặc xử sự động tĩnh ra sao đều ở đây mà ra. Đông
Quan cũng là nơi phơi bày rõ nhất mọi điều rông rỡ bạo ngược của
giặc, cũng như mọi gan ruột dân tình chốn kinh sư. Chỗ mạnh yếu
của giặc đều ở trong con mắt lỗ tai của Nguyễn Trãi. Ông ngày đêm
ngẫm nghĩ suy xét và bí mật viết sẵn phương lược, gọi là Bình Ngô
sách
Biết Nguyễn Trãi không chịu nhận chức ngụy quan, cũng chẳng
phải là người phẫn chí ngã lòng đi ở ẩn như Bùi Ứng Đẩu, Lý Tử Cấu,
mà ngấm ngầm nuôi chí lớn, Hoàng Phúc luôn miệng dặn bọn thủ
hạ phải canh chừng:
- Trãi không phải là người tầm thường. Lỡ ra để sống, sau này
tai vạ tất không thể tránh khỏi!
ĐI TÌM MINH CHỦ
Một hôm, theo lời mật hẹn với người em họ ngoại là Trần Nguyên
Hãn, bấy giờ đang cầm đầu toán nghĩa quân ở Lập Thạch (Vĩnh
Phúc). Nguyễn Trãi lẻn ra ngoại thành, lên Thuỵ Hương, tục gọi là
làng Chèm (Từ Liêm, Hà Nội). Ông vào ngồi đợi Hãn ở đền thờ Hy
