tôi. Dân chúng ai nấy đều mừng thầm, ghé vào tai nhau bảo nhỏ:
- Trời đã cho nước Nam có chủ. Ta đi tìm ông Lê Lợi mà tôn phù
thôi.
Việc sửa soạn dấy nghĩa nhân thế gặp nhiều thuận lợi. Người
các nơi ùn ùn theo về, đông lắm.
Lê Lợi biết chuyện rất đẹp lòng, mới bảo tướng tá:
- Biết đánh vào lòng người như vậy tất không ngoài mưu kế của
Nguyễn Trãi.
Sau, gọi lên hỏi quả nhiên như vậy: Nguyễn Trãi đã lấy mật viết
vào lá cây, kiến theo đó đục thành chữ, người người không biết
tưởng thần bảo, đều tin lắm.
Từ đấy cho đến khi lấy xong được nước, Lê Lợi rất yêu quý
Nguyễn Trãi. Đánh đông dẹp bắc, đi đâu ông cũng giữ Nguyễn Trãi
bên mình làm quân sư. Mọi việc mưu lược, viết thư, thảo hịch hết
thảy đều do Nguyễn Trãi trù tính.
Bấy giờ là vào năm Quý Mão (1423), tổng binh Trần Trí chỉ huy
đại binh từ Đông Quan kéo vào đánh nghĩa quân đang hoạt động ở
vùng Khôi và Xa Lai (giáp giới Hà Nam - Hoà Bình - Ninh Bình).
Thế giặc rất mạnh, quân đông có tới trăm ngàn. Nghĩa quân phải
lui về núi Chí Linh lần thứ ba. Giặc đuổi theo, rải quân bủa vây kín
bốn mặt. Suốt hai tháng trời bị vây hãm, lương thực kiệt dần,
măng non rau củ trong rừng cũng cạn. Lê Lợi phải cho giết cả bốn
thớt voi để nuôi quân. Có con ngựa vua cưỡi cũng đem thịt nốt.
Quân sĩ đói quá, đã có người bỏ trốn. Một viên tướng tên là Khanh
cũng bỏ trốn. Lê Lợi bắt được phải đem chém rao cho mọi người
biết để làm răn. Tình thế cực kỳ bức bách. Tướng sĩ mới nói với Lê
Lợi:
