KHÚC HAI
Từ sau cái hôm ra quán anh Gù uống nước chè ghi nợ về, ông già tiến sĩ
của tôi nhìn nhận cuộc sống có vẻ thoáng hơn. Ông không quá ngạc nhiên
trước những chuyện thường ngày trong ngõ nữa. Thậm chí ông có vẻ mê
anh Gù. Số báo nào ra ông cũng đem tặng anh Gù ngay, và anh Gù cũng
đón nhận một cách khá trân trọng. Sự thân tình giữa hai người đã tạo nên
những bước ngoặt đáng kể về nhận thức. Ông tiến sĩ cho rằng giới trí thức
nước nhà bấy nay trở nên u trệ, tù đọng, chính là vì mọi nhận thức đều
chiếu theo những công thức có sẵn. Rằng ánh sáng của đời sống đã tới lúc
đủ sức chiếu thẳng những tia cực mạnh vào trong cõi thâm nghiêm. Chính
những tia sáng sắc nhọn ấy đã đánh thức các học giả, khiến họ có đủ bản
lĩnh rũ bỏ bộ áo công chức yên phận. Tôi đã quá quen với lập luận hùng
hồn ấy, và tôi im lặng. Sự im lặng của tôi đã kích thích ông. Ông đem tới
cho anh Gù những bản dịch về triết học phương Tây, những luận điểm về
cõi vô thức của Phrơt. Anh Gù tự biết mình không kham nổi những mớ
kiến thức siêu phàm, nhưng anh rất lấy làm tự hào có một người bạn chân
tình và uyên bác. Anh say mê nghiền ngẫm Sử ký Tư Mã Thiên và anh cho
rằng tư tưởng "bất cơ" của Ngài đã giúp Ngài gần gũi thần dân, thấu hiểu
nỗi bất hạnh của người đời.
Những cuộc đàm luận giữa anh Gù và ông tiến sĩ thường diễn ra bên
chén rượu và đĩa lạc khi khách đã vãn, dưới gốc bàng. Ông tiến sĩ có ý gợi
mở để anh Gù kể những chuyện vặt hàng ngày trong ngõ Lỗ Thủng. Quán
nước anh Gù là nơi tụ điểm của mọi đầu mối éo le. Chuyện nhà ai anh Gù
cũng thành thạo. Đây là vùng đất mới mà ông tiến sĩ của tôi nhập vào
không phải khó khăn như trước đây ông vẫn hình dung. Và thế là ông bảo
tôi đánh riêng cho ông cái chìa khóa, để ông có thể chủ động về trú ngụ lúc
nào tùy thích. Tôi vui vẻ chiều ông. Sự thức tỉnh trong con người ông có
thể nói bắt đầu từ chén rượu hôm nào cô Hạnh "mời bố" cùng với những
cuộc tiếp xúc tiếp theo, ngày càng trở nên sinh động và hấp dẫn. Gương
mặt ông trở nên sáng rỡ, và đặc biệt mỗi lần tới cơ quan, những định kiến
vốn dĩ nặng nề trong cõi lòng bấy lâu dường như đã được gột rửa. Ông trở
