NGƯ TIỀU Y THUẬT VẤN ĐÁP - Trang 168

là điều người ta vẫn nói là "Hoãn thì chữa gốc, gấp thì chữa ngọn" vậy. Nói
chung ngoài các chứng đại tiểu tiện bất lợi, đầy bên trong và thổ tả ra, đều
nên chữa gốc trước, không thể không cẩn thận vậy.
Giả sử như can chịu tà của tâm hoả, đó là tà khí từ trước lại, là thực
tà."Thực thì tả con nó". Nhưng không phải tả thẳng vào hỏa, mà phải dùng
thuốc dẫn vào can kinh mà dùng vị tả hỏa làm quân, đó là cách trị bệnh
thực tà. Giả sử như can chịu tà của thận, đó là tà khí từ sau lại, là hư tà."Hư
thì bổ mẹ nó", dùng thuốc dẫn vào thận kinh mà vị bổ can làm quân, thế là
đúng.
Nội Kinh chép "Bệnh là gốc, phép chữa bệnh là ngọn. Nếu hiểu cả gốc
ngọn để trị liệu, tà khí sẽ lui". Người làm thuốc đối với phép xem sắc coi
mạch không được quên lãng, không được dùng lầm, đó là phép tắc lớn của
việc chữa bệnh. Nếu làm ngược trái lẽ, mỗi làm mỗi sai, sao có thể chữa
bệnh cho người. Người bệnh nếu thần bí bị hại thì nên bỏ ông thầy cũ chữa
bệnh trái lẽ mà tìm đến ông thầy mới hiểu rõ y lý. Được chữa bằng phép tắc
cẩn thận đúng đắn thì mới toàn sinh được. Hai phép ấy là điều chí lý trong
việc chữa bệnh, là mẫu mực của nghề làm thuốc vậy.
XCVI.- Tạp trị phú (Bài phú về phép chữa các tạp bệnh)
(Dọn theo của Nhân Trai cùng các sách Bệnh cơ, Dược tính biên chú)
Dịch nghĩa :
Trăm bệnh không ra ngoài tám trận; Chữa bệnh tất phải theo ba phép.
Chính khí ở trong người, dương là biểu mà âm là lý, danh ngôn truyền tự
thuở xưa; Tà khí hại người, biểu là âm mà lý là dương, phép mầu lập tự
Trọng Cảnh.
Thực thì mạch đi mạnh, da nóng, bụng đầy, đại tiểu tiện không thông; Hư
thì mạch đi yếu, da lạnh, khí nhược, tả lỵ, ăn ít.
Bệnh mới phần nhiều là nhiệt; Đau lâu thường trở lại hàn.
Nội thương vì năm tà, cốt phải điều hoà; Ngoại cảm vì lục dâm, liệu mà
phát hãn.
Phong là do hỏa bốc; Hàn gốc bởi hư ra.
Nắng làm hao khí dịch tinh thần, thường dùng vị ngọt chua mà bổ liễm;
Thấp làm hại da thịt gân cốt, tạm uống bài cay, đắng để hãn thăng. Táo phải