phí. Thay vì móc hầu bao, người chú họ lại móc ruột móc gan mẹ con gã
bằng những câu sỉ nhục:
– Đồ thối thây, ngữ mày thì đi được đến đâu mà học đòi bỏ xứ? Sức dài
vai rộng thì làm gì mà phải đói. Về đi! Đừng bước vào đây mà bẩn nhà tao.
Nhìn thử xuống chân xem có đi nổi đến đâu không?
Mặt đỏ đến tận mang tai, máu chảy giần giật hoa cả mắt, nhưng Lý vẫn
bất giác đưa mắt nhìn xuống. Trong đôi giầy cỏ đã rách nát, những ngón
chân đen đúa, móng vàng ệch vì lội bùn đang thò ra ngọ nguậy.
Không thể chịu đựng nổi, Lý kéo mẹ trở về, đi mà như chạy, vấp ngã,
xiêu vẹo trên con đường mấp mô mù bụi…
Tối hôm đó, Lý thức trắng đêm. Dưới ánh trăng vằng vặc, gã xoè rộng
hai tay, ngó trân trân vào những đường rãnh chạy dọc ngang trên đó, đè cả
lên những vết chai sần thô ráp, tự hỏi không biết đời mình rồi sẽ đổ về đâu.
Về đâu thì mặc, nhưng dứt khoát gã phải ra đi. Đằng nào cũng chết, làm
trai gã không muốn đời mình chết rũ ở xó quê heo hắt này.
Không tiền, Lý và A Chảy - một người bạn cùng xứ - vừa đi vừa làm
thuê, đến giữa năm ấy, cả hai đã có mặt ở cảng Hải Phòng.
Nhưng Hải Phòng không phải là miền đất hứa cho những kẻ tha hương.
Mang tiếng là một hải cảng quan trọng, nhịp thở kinh tế của nó vẫn lèo tèo,
buôn bán không phát triển. Sau cuộc khủng hoảng kinh tế 1929 - 1933,
nước Pháp - vừa ra khỏi chiến tranh đế quốc chưa lâu - bị tàn phá nặng nề
và trở nên kiệt quệ. Vì vậy chính sách của Pháp đối với xứ Đông Dương
thuộc địa là tận thu. Than, thiếc, gạo, muối… và nhiều thứ hàng hoá,
khoáng sản khác của xứ Việt Nam nghèo nàn cứ nối nhau tuôn xuống Hải
Phòng rồi chảy vào giữa những khoang tàu thuỷ đang toang hoác miệng
chờ; sau đó được chở về chính quốc mà không hề có một thứ gì hồi âm hay
gọi là trao đổi trở lại. Xứ Bắc Kỳ quá nghèo, cuộc sống của người dân chỉ
gồm những nhu cầu tối thiểu, đã bị cắt bỏ gần hết, thành thử hàng nhập về
cảng hầu như biệt bóng. Nhìn toàn cảnh, Hải Phòng giống như một trạm
tiếp hàng cho nước mẹ đại Pháp - khá tham lam và keo kiệt - hơn là thành
