A. Dumas hay “Thân phận con người” của A.Malraux, những tác giả này
đã quá say sưa đề cao chất anh hùng cá nhân của những tên du đãng mà
quên mất bản chất đích thực, chúng đích thị là những tên tội phạm. Trong
số đó, cuốn Điệu ru nước mắt của Duyên Anh tiêu biểu hơn cả, nhất là khi
nó được chuyển thể thành phim Vết thù trên lưng ngựa hoang với bản nhạc
nền cùng tên nổi tiếng một thời.
Sau Duyên Anh, một loạt ký giả miền Nam trước giải phóng vẫn mang
nặng khuynh hướng huyền thoại hóa, tuy khai thác người thật, việc thật của
một lớp giang hồ như Đại Cathay, Lâm Chín ngón, Sơn Đảo… song chủ
yếu cũng chỉ khai thác kịch tính của những phi vụ, đẩy các hành động tội
phạm của chúng thành một hình thức đối lập, biến những tên tội phạm
thành lớp “dân chơi” và “đánh số” chúng theo chuẩn giang hồ chứ không
theo những nấc thang đạo đức của xã hội. Chính chủ nghĩa hiện sinh giai
đoạn thoái trào du nhập vào miền Nam, chính sự hỗn loạn của xã hội tiêu
thụ sống gấp và chết gấp và ý thức phản kháng thời loạn đã tạo nên khuynh
hướng này. Bản chất giang hồ có bị (hay được) hiểu sai thì cũng không có
gì khó hiểu khi chính các ký giả - tác giả với nhân vật giang hồ của họ đều
là bạn bè, quen biết nhau và học đòi nhau. Giữa người nghệ sĩ bế tắc và tên
“dân chơi” đập phá ít nhiều cũng có một điểm chung, đó là ý thức bứt phá
khỏi các ràng buộc, các định chế của một thứ luật pháp mà họ không tôn
trọng; hoặc đơn giản hơn, một ham muốn tự định vị mình. Bằng cách đó,
giang hồ được vẽ nên như một thế giới hỗn loạn trong một xã hội hỗn loạn
của một thời đại cũng hỗn loạn nốt.
Sau năm 1975, suốt một thời gian dài, đề tài giang hồ, du đãng… hầu
như bị quên lãng hoàn toàn trong văn chương, sách vở. May ra, độc giả chỉ
còn biết đến các nhân vật của thế giới này trong những bài báo - một thể
loại mà tự thân nó, khoảng cách tâm lý đã bị kéo lại quá gần, gần đến mức
thiển cận. Nhân vật giang hồ được đề cập hầu như chỉ còn trong phạm vi
những thông tin sơ khai của phép cân đối giữa tội lỗi và hình phạt. Không
số phận, không tính cách, không được đặt trong phức hợp những bi kịch
của cuộc sống, nhân vật giang hồ bị đánh đồng triệt để với hình ảnh tội
