phạm mà không ai thắc mắc gì đến điểm đặc thù của nó. Thậm chí đã có
khi, trên mặt báo, người ta còn né tránh gọi tên những từ định tính như
giang hồ, mafia, vì e ngại cách gọi đó sẽ… bôi đen xã hội.
Nói tóm lại, vì nhiều lý do khác nhau vẫn còn thiếu hẳn một cái nhìn đầy
đủ, khách quan về một thế giới, một tập hợp người đã hiển nhiên tồn tại
trong đời sống, nhất là đời sống ở các đô thị lớn. Vậy thì giang hồ là gì?
Lại một lần nữa, chúng tôi vẫn không muốn “lấn sân” phần việc của các
nhà xã hội học. Chỉ xin trả lời vắn tắt: giang hồ là một loại tội phạm có tổ
chức, chủ yếu hình thành qua việc xác định “lãnh địa” riêng để hoạt động
tội phạm - một hình thức sơ khai của kiểu tội phạm mafia. Nôm na, tất cả
mọi người sinh ra đều muốn vượt lên trên chính bản thân mình, luôn khao
khát định vị mình trong cuộc đời. Nếu được giáo dục, học hành đầy đủ ở
trường học, người ta sẽ trở thành những nhà chuyên môn có ích. Ngược lại,
nếu “tốt nghiệp” trường đời, nhiều khả năng người ta sẽ hóa… giang hồ.
Như vậy, giang hồ là một thứ “tay nghề cao”, những “nhà chuyên môn” của
xã hội lề phố, đời sống lề phố. Nhìn ở một góc độ khác, khát vọng sống,
mơ ước vươn lên là những phẩm chất hình thành nên khuynh hướng dấn
thân trong mỗi cá nhân. Năng lực hành vi càng lớn, khát vọng dấn thân
càng lớn. Đây là một thứ năng lực nội tại, chỉ tăng hay giảm chứ không lệ
thuộc hoàn toàn vào tri thức được giáo dục. Khi khát vọng dấn thân tích trữ
đủ lượng và bùng nổ thì mẫu người anh hùng cá nhân xuất hiện. Nếu được
định hướng đúng, hướng thượng và hướng thiện, đủ chất tri thức, con người
anh hùng cá nhân sẽ thăng hoa, thời loạn có thể trở thành nhà cách mạng,
thời bình có thể trở thành khoa học gia, nghệ sĩ v.v… Dù không được,
không muốn hay không có điều kiện học hành thì trong những cuộc đời tận
đáy xã hội, máu anh hùng cá nhân vẫn cứ tồn tại. Được gắn với mục đích
lệch lạc, tham vọng ngoi lên lệch lạc, tất yếu nó sẽ biến con người thành
một thứ hư vô chủ nghĩa, thiên hẳn về đập phá, chà đạp lên các giá trị
chuẩn mực về đạo đức, tinh thần và tác oai tác quái đối với đời sống xã hội.
Ở mức độ nhẹ hay phạm vi ảnh hưởng hẹp, con người của chủ nghĩa hư vô
sẽ biến thành tầng lớp giang hồ, tìm cách thủ lợi bằng các hành vi chống lại
