- Tôi thì biết rõ điều đó quá!
- Ông hãy nghĩ tới bà cụ ở nhà, nghe tin ông chết… cụ sẽ chết mất…
Chà! Bọn khốn kiếp, họ đã tìm thấy kẽ hở… Thế là, như một thằng
hèn, tôi đâm quên phố xá đang cháy, vai trò của tôi và bổn phận của tôi. Cả
tim lẫn óc, đều tràn ngập những kỷ niệm quê hương, và tôi trông thấy
dường như là vừa bước vào một bà vận áo góa, đội mũ tuyn trắng. Cặp mắt
đen giương lên của bà nhìn tôi chòng chọc như mắt người điên, và hai bày
tay khô khốc vàng khè của bà giơ lên với một cử chỉ đau khổ khôn tả!
Một loạt đạn nổ.
Vài ba chiến sĩ công xã chạy qua trước cửa kính, và buông súng rơi
xuống đường.
- Ông nhìn đấy!… họ chạy trốn!
- Họ chạy trốn! Nhưng tôi thì tôi không có quyền chạy trốn! Xin lỗi
các ông, hãy để tôi yên!… Tôi cần suy nghĩ một mình.
…..
Suy nghĩ hết rồi! Tôi sẽ ở lại với những người cầm súng – và sẽ bị
bắn!
Thì họ đã nói cái gì, những bà mất hồn ấy, “rằng sắp chết hết đến
nơi”? Quả là người ta đã tưới dầu đốt vài ba ngôi nhà. Thế rồi sao?
Xem nào! Ở nhà trường, tất cả những cuốn sách nói về La-mã vinh
quang hoặc Xpactơ vô địch đều đầy rẫy những đám cháy, hình như thế! –
những đám cháy, được các viên tướng chiến thắng chào như những bình
minh, hoặc do những người bị vây hãm đốt mà rồi lịch sử sẽ phải ca ngợi.
Những bài luận văn cuối cùng của tôi là viết ca ngợi những cuộc kháng
chiến anh hùng… của Nuymăngxơ hoang tàn, của Cactagiơ bị thiêu ra tro,
của Xaragốx ngút lửa.
Và viên tướng Faya, được huân chương trong trận đánh Nga, vẫn ngả
mũ mỗi lần nói đến điện Kremlanh, mà quân Nga quái quỷ đã đốt cháy như
