của một tu sĩ khóc than vì lỗi lầm thay vì của một Hoàng đế đầy quyền lực
đem lại hạnh phúc cho dân chúng. Mùa đông vào lúc sáu giờ, mùa hè năm
giờ, Alexandre thức dậy, tắm rửa, vào văn phòng, không chịu được sự lộn
xộn ở đấy, luôn có một chiếc khăn vải mỏng gấp nếp và một hộp ngòi bút
mới gọt. Hoàng đế bắt đầu làm việc, hôm sau không bao giờ sử dụng ngòi
bút hôm trước dù chỉ mới dùng để ký tên. Xem xong công văn, ký xong,
Người xuống công viên và mặc dù có tiếng đồn âm mưu phản loạn đã hai
năm, Người vẫn đi dạo một mình, không có vệ sĩ đi kèm, ngoài lính gác lâu
đài Alexandre. Đến năm giờ chiều Người trở về, ăn tối một mình và đi ngủ
theo tiếng nhạc quân bảo vệ chơi dưới cửa sổ, những bản nhạc luôn được
Người chọn lọc trong số những âm điệu buồn nhất, ru Người ngủ trong
khung cảnh giống ban ngày đã qua.
Về phần mình, Hoàng hậu sống trong cô đơn sâu lắng, trông chừng Hoàng
đế như một thiên thần vô hình, tuổi tác không dập tắt được tình yêu sâu sắc
của bà đôi với chồng, nó vẫn luôn giữ trong trắng, vĩnh cửu mặc dù có
nhiều sự không trung thành của chồng. Thời kỳ ấy bà đã bốn mươi lăm
tuổi, nhưng thân hình còn mảnh mai dễ coi, trên khuôn mặt còn vết tích
một sắc đẹp lộng lẫy bắt đầu phai tàn qua mươi năm đau khổ. Tóm lại bà
trinh bạch như một vị thánh, không bao giờ người ta có thể bôi nhọ được
bà, đến nỗi gặp bà ai cũng nghiêng mình, trước một tấm lòng phúc hậu cao
cả hơn là quyền lực, trước một thiên thần bị đày xuống hạ giới hơn là trước
một người đàn bà trị vì trên mặt đất.
Mùa hè tới, các bác sĩ đồng thanh quyết định cần có một cuộc đi du lịch để
hoàn toàn khôi phục sức khoẻ cho Hoàng đế, tự xác định Crimée là nơi có
khí hậu tốt để an dưỡng. Alexandre tiếp nhận phương pháp điều trị của các
thầy thuốc một cách thờ ơ hoàn toàn. Cuối cùng vừa quyết định ra đi thì
Hoàng hậu đề nghị và được phép đi cùng chồng. Chuyến đi đưa lại một đợt
làm việc quá sức cho Hoàng đế vì ai cũng vội vã giải quyết công việc với
Người cho xong, như thể rồi không gặp lại Người nữa vậy. Vì vậy trong
nửa tháng Người phải dậy sớm, ngủ muộn nhưng sức khoẻ của Hoàng đế
xem ra không bị suy nhược, trong tháng sau, sau một bữa tiệc chúc phúc
cho chuyến đi cả gia đình hoàng gia tham dự. Người rời Saint-Peterbourg,