“thần thoại truyền thuyết viễn cổ” là cực kỳ phức tạp, thần thoại và truyền
thuyết vốn không phải là một, cho dù truyền thuyết càng xa xưa thì càng
mang sắc thái thần thoại. Chuyện này không phải là một hiện tượng sản sinh
vì tổ tiên của chúng ta chưa có đủ những tri thức khoa học để lý giải chúng
một cách rạch ròi. Bản thân truyền thuyết là một quá trình thêm dầu tra mỡ,
nếu có một văn nhân nào đó bỏ sức gia công là ngay lập tức nó đã biến thái,
tam sao thất bổn. Ngay cả Tư Mã Thiên cũng không là một ngoại lệ. Căn cứ
vào những phát hiện khảo cổ học, người thời Hán có thân hình nhỏ bé hơn
bây giờ nhiều nhưng nhân vật Hạng Vũ dưới ngòi bút của Tư Mã Thiên đã
biến thành một người to lớn thế nào chắc ai cũng biết. Thần thoại có lẽ là sản
vật xuất hiện muộn hơn, là sản phẩm mang tính lý tưởng, là sự phản chiếu
hiện thực, chẳng hạn như chuyện Ngưu Lang Chức Nữ, còn truyền thuyết,
cho dù là truyền thần nhưng nội dung vẫn là phản ảnh một sự kiện chân thực.
Do vậy, xem ra Nữ Oa bổ thiên, Thường Nga bôn nguyệt, Hậu Nghệ xạ
nhật… vẫn có giá trị lớn về mặt lịch sử; còn Ngưu Lang Chức Nữ, Tiên nữ hạ
phàm… vẫn cứ thiên về giá trị văn học và luân lý học.
Sự kiện sao Chổi và sao Mộc va vào nhau (đã quan trắc được) với
những chuyện ghi chép trong “Sơn hải kinh”, “Hoài Nam tử” có chỗ giống
nhau đến lạ lùng, như: loại ánh sáng này không thể dùng ngôn ngữ để miêu
tả, một cột khói cao đến mấy nghìn cây số phá vỡ tầng khí quyển dày của sao
Mộc. Thể tích của sao Mộc lớn hơn địa cầu đến hơn 1.300 lần nhưng sau cú
va đập, nó cũng chao đảo nghiêng ngả. (Bất giác nghĩ đến câu thơ đầy khí
phách hùng tráng của người đời nay: Công nhân dầu khí lên tiếng quát, Địa
cầu run rẩy đứng không yên! Tôi không thể không buông một tiếng thở dài
thê thiết). Theo ý kiến của Vương Hồng Kỳ, những năm gần đây người ta đã
phát hiện trên trái đất có mấy hố vẫn thạch rất to (Thái Hồ cuồn cuộn khói
sóng trên đất nước ta nghi là hố vẫn thạch). Từ những suy đoán trên, trái đất
đã từng chịu kiếp nạn tương tự như sao Chổi và sao Mộc đâm vào nhau, điều
này chứng minh, trái đất hoàn toàn không an toàn, do vậy mà người nước
