Con chim tức là con chim Diệc về sau Phương Bắc gọi là Dịch, là tên của
hệ thống triết lí vô cùng uyên áo của người Lạc Việt mà ngày nay ta gọi là
Dịch học.
Ù à ù ập.
Tương đương với xuất xuất nhập nhập. Có nghĩa là Tám qué phối hợp,
tương tác với nhau là thành 64 quẻ.
Lại (ngồi) sập xuống đây.
Ngồi sập xuống đây tức là ngồi xuống nơi mà người Việt bắt đầu hoàn
thiện hệ thống Dịch lí của mình. “Đây” tức là phương Bắc. Có nghĩa là
người Việt đã hoàn thiện lí thuyết ấy khi họ tại phương Bắc.
Theo tôi bài đồng dao này được tạo ra nhằm lưu truyền lại nguồn gốc
Dịch học phát tích từ phương Nam. Chính vì vậy mà ngay ba câu đầu đã xác
nhận điều ấy. Chi chi chành chành là địa chi và thiên can hay nói khác hơn
là âm dương, cái thuyết âm dương ấy xuất phát từ phương Nam. Can Đinh
thuộc Hỏa tức phương Nam, chi Ngọ thuộc phương Nam. Vì nội dung bài
đồng dao chủ yếu là khẳng định tác quyền Dịch học thuộc về phương Nam
nên chi các câu còn lại cũng nói về Dịch học, mỗi câu đều thể hiện sự liên
quan đến hệ thống Dịch lí mà người Việt đã làm nên. Đồng thời do bắt đầu
bằng phương Nam thì kết thúc bằng phương Bắc, hai đầu của Lạc thư.
Phương Bắc đây không có nghĩa cố định, mà nó chỉ ra hướng phát triển của
người Việt cổ tứ hướng Nam đi lên, vì thế nó có thể là miền bắc Việt Nam
mà cũng có thể ở sông Dương Tử hay Hoàng Hà.
Tóm lại bài đồng dao này chủ yếu nói về nguồn gốc của Dịch học mà
thôi. Cụ thể là Dịch học là do người phương Nam làm ra hay là do người
Lạc Việt làm ra.
