Trong phần này, tôi chủ yếu nghiên cứu về Hà đồ hay nói khác hơn là
Tiên Thiên bát quái, vì hiện chưa tìm thấy dấu tích của Hậu Thiên bát quái
một cách cụ thể ngoài Địa 12 chi và 10 Thiên can, hy vọng rằng với thời
gian cùng với nhiều người có trình độ và tâm huyết, vấn đề này sẽ thành
hiện thực. Còn nhiều trống nữa cũng thể hiện Dịch lí, nếu không nói là hầu
như trống Đồng làm ra là để ghi lại Dịch lí, vì đây chính là quan điểm của
người Việt cổ về nhân sinh quan và vũ trụ quan, hay nói khác hơn đó chính
là văn hóa cốt lõi của dân tộc Lạc Việt. Tuy nhiên vấn đề đặt ra là cho dù có
các con số của Dịch lí trên trên trống nào chăng nữa, nếu chúng không được
sắp xếp trong một trình tự nhất định, phù hợp với Dịch học hiện đang lưu
hành thì cũng khó mà tuyên bố mạnh mẽ về nguồn gốc được. Chỉ duy nhất
là tất cả những con số ấy phải được xuất hiện trên Hà đồ được ghi lại trên
trống Đồng thì chừng ấy câu “Ngẫu nhiên hay suy diễn” sẽ không còn tác
dụng khi đem ra bàn cãi về nguồn gốc Dịch Việt.
IV. Kết
Như thế là tôi đã trình bày về những gì mà tôi cho rằng người Việt cổ đã ghi
lại trên trống Đồng, đó là Hà đồ, Dịch lí và chữ Vuông. Theo khảo cổ học
thì trống Đồng Ngọc Lũ tối thiểu cũng được đúc vào thời đại đồ đồng muộn.
Tuy nhiên căn cứ theo cách xếp loại của Heger, các trống càng về sau thì
quai trống càng cao, như trên hình, mà Đỉnh nhà Thương đã đưa quai lên
đến trên cùng, có nghĩa là tính thực dụng đã được xem như là cứu cánh, thế
