Rợ ở dưới tự nhiên tan rã, thế sao còn rợ Tây Đồ Di nào mà còn phải đi
đánh dẹp nữa?
Thế thì ta phải hiểu rằng có hai thứ người nổi loạn, đó là dân ở cực Nam
Nhựt Nam. Bọn tự nhiên tan rã là bọn đó. Nhưng bọn Tây Đồ Di thì không
có nổi loạn gì hết, bởi không hề có sách nào nói Mã Viện thắng hay bại.
Nếu Mã Viện thắng thì Tàu không khỏi vui mừng, chụp lấy để phô
trương oai đức của họ. Bằng như Mã Viện bại, thì y đã không về nước được
đâu, vì nhiều trăm năm sau Mã Viện, mà tướng Tàu được đưa xuống đó
đánh Lâm Ấp, tuy có thắng, cũng chết đường chết sá hết ráo.
Sử Tàu rất mù mờ ở nhiều điểm, mà người ta đành phải bỏ trôi luôn.
Nhưng ở đây thì ta không bỏ trôi, vì ta biết được cái gì. Cái đó là một bí
mật quốc gia của Trung Hoa, không dính líu đến sử ta, nên chúng tôi để vào
phần phụ lục nầy.
Bí mật đó là cuộc tiếp xúc của Mã Viện với nước Tây Đồ Di, tiếp xúc
chớ không có đánh nhau, một là vì dân đó không có nổi loạn, hai là vì lính
Tàu không chinh chiến lâu ngày được ở vùng đó vì bất phục thủy thổ, có
chiến thắng cũng không giữ được.
Ta nên nhớ rằng vào thời đó, nước Lâm Ấp chưa thành lập mà còn là một
huyện của Tàu và Tây Đồ Di phải ở dưới huyện Lâm Ấp.
Ở Chương Lạc Lồi chúng tôi đã trình bày Tây Đồ Di là ai rồi. Có vài
quyển sử Tàu đời sau, viết bướng rằng nước Tây Đồ Di là một tiểu quốc
được thành lập do lính của Mã Viện để lại để giữ trụ đồng.
Ấy, thế là lại mâu thuẫn nữa. Nếu thế thì vào năm Mã Viện đến đó, phải
chưa có nước Tây Đồ Di, thì Mã Viện đánh dẹp nước Tây Đồ Di nào kia
chớ?
