Nhưng dầu sao, vấn đề chính cứ là Chiêu Mục, mà Chiêu được trọng ban
đầu vì lý do hậu quả. Người ta chỉ trọng Đông mà thôi. Nhưng người cần
nhìn Nam, hóa ra Đông là Chiêu của người ta, Chiêu không có cái nghĩa
chính yếu, cốt tủy nào hết mà chỉ là hậu quả đương nhiên của kẻ mạnh ưa
ngạo nghễ nhìn phương Nam.
Vấn đề Đông Tây Nam Bắc đều do địa hình khí hậu và kinh tế cả. Dân
Ai Cập xem hướng Bắc là ở dưới vì nguồn sông Nil ở phía Nam của họ.
Dân Cao Miên xem hướng Đông ở trên hết vì mặt trời mọc ở đó, mà mặt
trời thì ở trên cao (theo quan niệm Cao Miên).
Dân Tàu xem hướng Nam là tốt vì họ đã thành công ở đó và có mộng sẽ
thành công nữa, vì cho tới ngày nay họ cũng chưa bỏ tham vọng về Đông
Nam Á. Lẽ thứ nhì là vì gió Bắc ở Trung Hoa là thứ gió chướng rất độc, gió
Nồm mới là gió lành.
Họ trọng Chiêu chỉ vì trọng Đông bởi Đông ở bên Chiêu của kẻ dòm ngó
phương Nam. Mà họ trọng Đông cũng chỉ vì khí hậu, bởi gió Đông lành
hơn gió Tây lục địa.
Chiêu chỉ là chuyện phụ thuộc, chỉ là hậu quả của tinh thần trọng Đông,
vì Đông là hướng gió mùa Đông Bắc rất cần cho mùa màng của họ.
Dân Việt, bất kể Bắc Nam Đông Tây vì họ không phải là kẻ Bắc tiến, họ
không có bọn thần phục ở hướng Bắc.
Nhưng họ tả nhậm không vì lẽ Chiêu Mục nào hết, mà vì lẽ tiện lợi. Tay
mặt thường thì giỏi hơn tay trái. Như vậy bắt Mục làm công việc cài nút áo
là hợp lý, một cái lý rất là tầm thường và giản dị, chớ không có triết học nào
hết.
Và vì quen làm việc bằng Mục, họ thấy là Mục phải, và Chiêu trái,
nghịch hẳn với Tàu, mà đó chỉ vì quen thói mà thôi chớ cũng chẳng vì triết
lý nào hết.
