Lần này có thêm rất nhiều người xô cả về một mạn tàu. Nhưng dưới
vùng trời đen kịt, người ta chỉ thấy dòng nước như mực chảy ì ì, luôn luôn
réo lên trước mũi con tầu đầy lèn người và hàng hóa, - những người, trong
số đó chín phần mười là dân quê cùng khổ lũ lượt nối tiếp nhau bỏ đồng
ruộng bị bão gió tàn phá, bị vơ vét thóc lúa, bị sưu cao thuế nặng, bị cướp
nhà cướp ruộng, họ dắt díu, bồng bế vợ con ra các thành thị, tha lôi những
gồng gánh, chổi cùn rế rách, nồi đất bát đàn, quần tã áo mướp, những đồ
vật không còn thể sao đổi lấy được vài lẻ gạo, những đồ vật cuối cùng của
cả một đời sống bằng hai bàn tay trắng và mồ hôi... họ ra đi bán mình cho
bất cứ công việc gì... với bất cứ giá nào để sống...
1945
