Viên phó quản gằn tiếng:
- Bà cụ đòi là đòi cái gì? Nhà nước mua hẳn hoi của dân chứ có bắt
nộp không đâu? Và nhà nước mua để bán lại cho phu phen thuyền thợ, các
người nghèo, các người đói khổ, ở các thành phố chứ có lấy cho mình đâu?
Bà cụ Việt chờ hẳn tên kia ngừng lại một lát mới cất tiếng:
- Vâng, nhà nước không lấy không nhưng thóc bốn trăm tạ mà giả
không được ba mươi đồng một tạ. Của mười đồng không được một đồng.
Ai không bán thì bị tù, bị cắm ruộng, dỡ nhà. Đấy nhà nước mua như thế
đấy!
Còn những thợ thuyền đi làm ăn ngoài thành phố thì mỗi người ăn đói
cũng phải hai mươi cân một tháng, vậy mà chỉ được mỗi người chín cân, trẻ
con lại không được. Và thợ thuyền cả nước có hàng mấy mươi vạn nhưng
thử tính xem bao nhiêu người được mua gạo, bao nhiêu vợ con cha mẹ họ
có được tiền mua gạo? Đã thế lại còn thất nghiệp, nhà máy nào cũng hạ
lương, cũng đuổi thợ. Vậy thợ tiền không có, vợ con nheo nhóc, buôn bán
làm ăn không ra, thì có bán rẻ gạo đấy cũng đói vẫn hoàn đói...
Như quan quản ở trong nhà binh quan biết đấy, nhiều nơi tích trữ thóc
ăn không hết đến nỗi phải đổ xuống sông, phải đốt, phải chôn đi. Có nơi
phải luộc, hấp gạo bảo để dự trữ nhưng rồi cũng để mục nát phải chôn lấp
đi. Ấy là chưa kể thóc lấy nấu cồn cho máy bay, cho ô-tô Nhật chạy... thóc
làm bột luyện than để đốt... Bao nhiêu chủ sở, bao nhiêu ty rượu, bao nhiêu
ông nọ bà kia quyền thế tay chân của quan tư, quan năm Nhật tha hồ mua
bán thóc gạo, lãi vàng đánh từng trăm lạng.
Chính quan quản và anh em lính tráng cũng mang tiếng được thóc gạo
no đủ. Nhưng thật có được no đủ đâu! Anh em, họ hàng làng mạc và cả bố
mẹ vợ con ở nhà quê cũng phải ăn đói, ăn nhạt, chết dần chết mòn, đương
phải bỏ quê quán đi tha hương cầu thực kia kìa...Vậy thóc nộp cho quan nọ,
