Sẩm tối. Cả phố Chợ và phố Đồn đều lặng ngắt. Hiệu khách to Chính
Thiện bán thuốc bắc, cân gạo và thầu cơm đề lao đóng cửa sớm nhất. Hiệu
tạp hóa và ty thuốc phiện của Tài Cắm lại để hé ô cửa vừa đút lọt cánh tay
ở bàn bán thuốc, chỉ chốc lát nữa thôi, cũng đóng sập lại, mặc dầu trong
nhà vẫn ăn uống, hút xách, có người gọi đong thuốc cũng mặc. Mấy hàng
nhỏ của ta hình như ỷ thế nhà mình chẳng giàu có gì và sẵn sàng hưởng
ứng, đón nhận mọi sự xảy ra, nên cứ để mở rộng cửa ra vào và thắp hẳn
đèn ba dây để ngồi uống nước, chuyện trò. Hàng phở kiêm hàng cơm ở đầu
dốc lên đồn vẫn mở, nhưng không có bóng lính tráng nào ra vào cả. Phố
Đồn ở hai bên dốc và trước ngã ba, mọi khi lính tráng hay thậm thụt, la cà
trong mấy nhà thổi cơm tháng, cho vay lãi, chứa tổ tôm, hút thuốc phiện và
ở gia đình vợ con bạn cùng ngũ, nay cũng bằn bặt, thỉnh thoảng mới nghe
thấy tiếng chó sủa và bóng người qua đường... Chỉ còn bếp lửa và khói lò ở
hai nhà làm đậu và tráng bánh cuối góc chợ. Đây vẫn tụ tập những người đi
than đi củi, bán giang bán vỏ, củ nâu và làm thuê làm mướn, khi bình
thường cũng như mưa gió, họ không ngủ đỗ thì cũng thổi nấu nhờ, ăn uống
và chuyện với nhau rất thân. Nhà chủ chẳng cần biết họ ở đâu và cũng
chẳng hỏi han gì cả, thậm chí đến mấy con chó cũng như mặc kệ họ ra vào,
lấy mượn xoong, nồi, bát đĩa nhà mình.
Các làng các ấp các trại xung quanh và ở xa xa trong những chòm đồi,
bãi sim, rừng dẻ, lại càng im ắng. Đêm tối thêm sâu hút, sâu thẳm với tiếng
ếch nhái, côn trùng vang vẳng...
Quản đồn Cao đã gọi người lính phục dịch bưng mâm và lau bàn:
- Thôi, chú ngũ cứ đi ăn cơm, nước nôi mặc tôi.
- Bẩm ngài đội, để con pha chè.
- Đừng,... đừng!... Đã bảo chú cứ đi ăn cơm, mặc tôi. Nào, chú cho tôi
mượn hộp diêm của chú. Hộp diêm của tôi mới mua ban chiều, lại bỏ quên
