nhiều tác giả
Nguyễn Trãi
Vụ án vườn vải
Nguyễn Trãi có người vợ trẻ tên là Nguyễn Thị Lộ, người Tây Hồ ngoài
thành Ðông Kinh (Hà Nội). Nàng là người có nhan sắc, nết na, lại nổi danh
về tài văn học nên Nguyễn Trãi đặc biệt yêu dấu. Lê Thái Tông khi đến tuổi
trưởng thành mến tiếng sai vời vào cung, cho làm Lễ nghi nữ học sĩ, luôn
cho đi theo bên mình và thường đem nhiều việc ra bàn bạc với nàng.
Năm Ðạo Bảo thứ nhất, Nguyễn Thị Anh, vợ thứ tư của Lê Thái Tông sinh
con trai là Bang Cơ. Thái Tông bèn tước ngôi Ðông cung Thái tử của con
trai người vợ trước, lập Bang Cơ lên thay. Cũng trong năm đó, vợ thứ năm
của vua, Ngô Thị Ngọc Dao có mang. Nguyễn hi (Thị Anh) sợ Ngọc Dao
sinh quý tử thì Bang Cơ con mình có thể mất quyền nối ngôi báu, mới cùng
một số quyền thần vu cáo hãm hại. Lê Thái Tông tin theo bắt tội đi đày.
Thấy việc oan trái, Nguyễn Trãi bảo nữ học sĩ:
- Ngô phi tội tình gì mà hoàng thượng đối đãi như vậy. Chẳng qua là
Nguyễn phi quá lo xa đến ngôi Ðông cung nên mới có sự ấy. Nàng hãy tìm
cách giải bày với hoàng thượng gỡ oan cho người ngay.
Nguyễn Thị Lộ vâng lời, nhân lúc vua bàn chuyện, mới chen vào che chở
cho Ngọc Dao. Thái Tông nể vì, đổi tội đi đày đem giam lỏng Ngô phi ở
chùa Huy Văn (gần Văn Miếu, Hà Nội). Nguyễn Trãi và Nguyễn Thị Lộ
thương tình, thường sai người ngầm mang thức ăn đến cho. Sau thấy để ở
đấy khó yên, lại tìm cách đưa Ngọc Dao ra ở lẩn trong dân chúng ngoài
trấn An Bang (Quảng Ninh). Ðến kỳ sinh nở, Ngọc Dao sinh con trai tên là
Tư Thành. Việc ấy đến tai bà Nguyễn phi. Bà này giận lắm nhưng nén lòng
chờ dịp báo thù.
Hai năm sau, năm Ðại Bảo thứ 3 (1442), Lê Thái Tông rời Ðông Kinh ngự
giá đi duyệt võ ở Chí Linh (Hải Hưng). Tiện đường, vua ghé lại vãn cảnh
Côn Sơn, nhân thể qua thăm vị khai quốc công thần. Nguyễn Trãi cung
kính đón rước xa giá theo đúng lễ vua tôi. Thấy vị lão thần đầu tóc bạc phơ
mà tinh thần còn quắc thước, vua ướm hỏi:
