NGUYỄN TRÃI - Trang 20

trung, xin bệ hạ cứ bền tín nhiệm.
Tiếc thay, Thái Tông mới mười tuổi, việc nước đều do Lê Sát chấp chính
chuyên quyền định đoạt khiến Nguyễn Trãi không sao thi thố tài năng để
mưu việc ích nước lợi dân. Năm ấy (1434), Thái Tông sai Nguyễn Trãi viết
biểu sang nhà Minh cầu phong. Viên nội mật viện Nguyễn Thúc Huệ và
Học sĩ Lê Cảnh Xước ỷ thế là tay chân của Ðại tư đồ (tể tướng) Lê Sát, đòi
đổi mấy chữ, Nguyễn Trãi quắc mắt mắng luôn:
- Việc chăm dân sao không lo làm? Hiện nay trong nước đương hạn hán,
mà có tai nạn ấy chính là tự lũ các ông. Các ông chỉ là đồ thích sưu cao
thuế nặng, vơ vét của dân cho nhiều nên trời mới giáng tai tỏ ý trừng phạt!
Thúc Huệ khi làm tham tri Bắc đạo đã bòn rút vơ vét của dân, làm cho dân
một lộ xơ xác hết cả tiền của. Nay Huệ thấy Trãi nói vậy thì giật mình, căm
lắm mới đem câu nói ấy mách với Lê Sát, Lê Vấn. Vấn tức tối, hạch
Nguyễn Trãi:
- Gây ra tai nạn không phải lỗi bọn ty thuộc, mà chính là bởi vua và tướng.
Sao ông lại nặng lời như thế?
Nguyễn Trãi đáp:
- Thúc Huệ là kẻ tài thì tầm thường mà lại hay có thói bòn vét. Hắn ở địa vị
then chốt, mỗi khi có việc tâu bày chỉ thấy bàn sự đục khoét của dân cho
nặng để làm giàu của kho, cốt làm vui lòng vua.
Bọn Lê Vấn biết Nguyễn Trãi chẳng phải tay vừa, đành bấm bụng làm ngơ.
Mấy năm sau, Thái Tông sai Nguyễn Trãi và viên quan hoạn Lương Ðăng
soạn lễ nhạc dùng trong các nghi lễ của triều đình. Ðón được ý vua, Ðăng
bày vẽ nhiều thứ nhã nhạc, chế định lắm thứ nghi thức, yến tiệc, phiền hà
tốn kém. Nguyễn Trãi bèn vào triều gặp vua can gián.
- Thời loạn dùng võ, thời bình dùng văn. Nay chế định lễ nhạc thật là đúng
thời vậy. Nhưng nếu cội gốc không vững thì lễ nhạc không dựa vào đâu mà
đứng được. Nguyện xin bệ hạ yêu thương nuôi dưỡng lấy dân chúng, khiến
cho trong xóm làng không có tiếng oán hận sầu than. Ðó chính là cái gốc
của nhạc vậy.
Vua nín lặng không nói sao, vẫn để Lương Ðăng chế định. Nguyễn Trãi và
một số triều thần như Ðào Công Soạn, Nguyễn Truyển, Nguyễn Liễu thấy