NGUYỄN TRÃI - Trang 18

binh; đang lúc đó, chí ta đã để nơi dân đầu xanh kia. Bởi thế, ta ra dự việc
nước, gắng sức chèo chống, may ra dân lành bớt phần khổ nhục.
Một hôm, vua Thái Tổ cho vời Nguyễn Trãi đến hỏi:
- Nghĩa lớn mới thành, việc nước việc quân đều chưa quen thạo, làm cách
nào để yên dân mở nước?
Nguyễn Trãi tâu:
- Hòa thuận trong nhà nhớ giữ một lòng thân ái, thương yêu dân chúng hãy
làm những việc nhân đức, đừng vì ơn riêng mà thưởng bậy, chớ vì giận
mình mà phạt bừa; đừng thích tiền của mà xa xỉ bừa bãi, đừng gần thanh
sắc mà suồng sẽ hoang dâm, cho đến việc dùng nhân tài nghe can gián, ra
một chính sách một mệnh lệnh, phát một lời nói, một việc làm đều phải
đúng mực, hợp với lẽ thường, có thế, trên mới đáp ứng được ý trời, dưới
mới thỏa mãn được lòng dân, quốc gia mới yên ổn bền vững lâu dài.
Ðoạn, Nguyễn Trãi lại tâu:
- Mến người có nhân là dân, mà như con sông chở thuyền và lật đổ thuyền
cũng là dân. Giúp người có đức là trời, nhưng khó tin và rất hay thay đổi
cũng là trời. Dám mong bệ hạ siêng năng giữ gìn những việc kính trời
chăm dân, chớ nên xem thường.
Lê Thái Tổ gật đầu khen phải rồi hỏi:
- Nay đám đại thần tổng quản và quan lại ở các Viện, Sảnh, Cục tham ô
lười biếng nên răn dạy thế nào?
Nguyễn Trãi tâu:
- Phàm người có chức vụ coi quân trị dân đều phải dùng phép công bằng,
làm việc cần mẫn, hết lòng thờ vua, hết sức chăm dân, bỏ thói tham ô, trừ
tệ lười biếng, bè đảng riêng tây phải bỏ, thái độ cố phạm phải chừa, coi
công việc nước như công việc của chính mình lấy điều lo của dân làm điều
lo cho bản thân. Xin bệ hạ xuống chiếu răn bảo nghiêm cấm; nếu ai không
nghe không sửa ấy là kẻ đó tự huỷ diệt mình.
Lê Thái Tổ rất vừa ý, thầm khen Trãi thẳng thắn cương trực. Nhưng bấy
giờ vua hay ốm đau mệt mỏi, bọn Lê Sát, Lê Vấn dèm pha xu nịnh, lấn lướt
người ngay, thâu tóm quyền hành lập vây cánh, Nguyễn Traĩ thấy thế đành
thở dài. Có lần, nhân dạo chơi ngoài thành chợt nghe dân nhỏ to bàn tán,