NGUYỄN TRÃI - Trang 4

khốc, do xã hội củ gây nên cũng tới mức hiếm có trong lịch sử.
+ SỰ NGHIỆP THƠ VĂN:
- Nhà văn, nhà thơ lớn: là anh hùng dân tộc, Nguyễn Trãi còn là nhà văn,
nhà thơ lớn. Ông còn để lại nhiều tác phẩm có giá trị. "Quân trung từ mệnh
tập" là những thư từ gửi cho các tướng giặc và những giấy tờ giao thiệp với
triều đình nhà Minh, nhằm thực hiện kế "đánh vào lòng", ngày nay gọi là
địch vận. "Bình Ngô đại cáo" lấy lời Lê Lợi tổng kết 10 năm chống giặc,
tuyên bố trước nhân dân về chính nghĩa quốc gia, dân tộc, về qúa trình
chiến đấu gian nan để đi đến chiến thắng vĩ đại cuối cùng giành lại hòa
bình cho đất nước. "Lam Sơn thực lục" là cuốn sử về cuộc khởi nghĩa Lam
Sơn. "Dư địa chí" viết về địa lý lịch sử nước ta. "Chí Linh sơn phú" nói về
cuộc chiến đấu chống giặc Minh gian khổ và anh hùng. Các tác phẩm ấy
đều là văn bằng chữ Hán.
Về thơ, có hai tập: "Ức trai thi tập" bằng chữ Hán, "Quốc âm thi tập" bằng
chữ Nôm, tức chữ Việt, đó là thơ cả một đời, từ lúc trẻ đến tuổi già, nhiều
nhất là khoảng 10 năm tìm đường và thời gian về nghỉ ở Côn Sơn. Nội
dung thấy rõ trong đó là tâm tình đối với quê hương, gia đình, với nước,
với dân, với bao éo le trong cuộc đời...
- Tình yêu quê hương gia đình: Nội dung thơ văn ông rất phong phú. Đây
chỉ nói vắn tắt một vài khía cạnh. Nét đầu tiên là niềm tha thiết với thiên
nhiên ở quê hương. Bắt đầu là những cái nhỏ nhặt, tưởng như không đâu,
nhưng chan chứa thân thương. Rau muống, mồng tơi, râm bụt, cây chuối,
cây đa, cây mía... đều thành vần điệu. Đào, liễu, tùng, trúc cao sang đứng
liền bên cạnh rau muống, mồng tơi quê mùa một cách tự nhiên. Không chút
gì phân biệt sang hèn. Tất cả đều được lòng ông trìu mến. Ông nói một
cách trang trọng: "Hái cúc, ương lan, hương bén áo, Tìm mai, đạp nguyệt,
tuyết xâm khăn", mà cũng vừa vui tươi chân chất: "Ao cạn, vớt bèo cấy
muống, Trì thanh, phát cỏ ương sen". Ông phát hiện ra cái đẹp bình dị rất
bất ngờ: Đêm trăng gánh nước thì gánh luôn trăng đem về ("Chè tiên nước
ghín nguyệt đeo về"). Bầu trời không mây, trong suốt một màu xanh, ông
thấy đó là một bầu ngọc đông lại ("Thế giới đông nên ngọc một bầu").
Thuyền bè chen nhau gối đầu lên bãi, ông nhìn thành một đám tằm lúc