MỞ ĐẦU
Trên lối vào tu viện, thân cây đẹp của xứ lạ dang ra những cành uốn
gợn, với cõi lòng đầy yêu thương, kẻ lữ khách hơi nhát lạnh ấy đến từ một
miền khác khí hậu, có những dây liên hệ huyền nhiệm với những chiếc cột
trụ nhỏ thon bằng đá hoa sánh đôi ở các cửa, với tràng hoa trang hoàng trên
các khung tò vò, với các vòm cửa và cột; đây là đứa con yêu của những
người Pháp và Ý, kẻ lạ mà người bản xứ phải há hốc mồm nhìn. Dưới bóng
cây, nhiều thế hệ học trò đã đi qua, với những bảng con cặp dưới cánh tay,
chuyện vãn, cười đùa, gây gổ; chân trần hay mang giày tùy theo tiết mùa,
miệng ngậm một chiếc hoa, răng cắn hạt hồ đào hay tay cầm một trái banh
tuyết. Luôn luôn có những kẻ khác đến. Sau vài năm nơi đây chỉ còn có
những bộ mặt mới mà phần đông đều giống nhau: những trẻ tóc hung đánh
thành từng lọn. Một số ở lại tu viện, trở thành những tân tòng, những thầy
dòng, được cạo đầu, mặc áo thụng đọc sách, dạy trẻ, già rồi chết. Những trẻ
khác, sau khi đã học xong, được cha mẹ đem trở về lại trong những lâu đài
của họ, những ngôi nhà thương gia hay thợ thuyền. Có người đi đây đi đó,
mải mê theo những cuộc chơi, theo các nghề nghiệp, rồi thỉnh thoảng tình
cờ trở về viếng thăm tu viện. Khi trở thành người lớn, đem theo con trai
đến trường những thầy dòng, họ ngước nhìn lên cây dẻ một lúc với những
đôi mắt tươi cười chứa đầy kỷ niệm, rồi lại đi biệt. Trong những phòng nhỏ
phòng lớn của tu viện, giữa những vòm cung khổng lồ của các cửa sổ và
những cột đôi vạm vỡ bằng đá sỏi hồng, những người đàn ông sống, dạy
trẻ, học hành, quản trị, điều khiển. Ở đây họ đào luyện những kiến thức và
những nghệ thuật rất khác nhau, thuộc về đạo và tục, mỗi thế hệ truyền cho
thế hệ sau những kiến thức đã đưa ra ánh sáng và những gì đang còn trong
bóng tối. Họ viết sách, bình luận sách, nghĩ ra những triết thuyết, họ sưu
tầm những trước tác thời cổ, vẽ những bức họa trang hoàng các thủ bổn, họ
duy trì những tín ngưỡng phổ thông, họ chế nhạo những tín ngưỡng phổ
thông. Kiến thức bác học và sự sùng tín, tính ngây ngô và ranh mãnh, túi
khôn của Phúc Âm và túi khôn thuộc truyền thống Hy Lạp, ma thuật và ảo
thuật, tất cả đều sinh sôi nảy nở ở đây, nơi đây có chỗ đứng cho mọi sự. Có
