Tù “cứng” ngày ngày no rượu thịt,
Tù nghèo, dãi với lệ cùng tuôn.
Thì, ở bài Cấm yên (Cấm hút thuốc), luật pháp quy định mọi người
không được hút thuốc trong nhà tù, nhưng lệnh cấm này lại chỉ áp dụng với
người tù. Nếu người tù mà hút, cai tù lập tức tịch thu và bị phạt còng tay
ngay, còn cai tù cứ mặc nhiên, ngang nhiên lấy thuốc tịch thu của người tù
cho vào túi của mình và cho vào tẩu tha hồ hút, thoải mái hút.
Cấm thuốc nơi đây lợi hại thay!
Thuốc anh, túi hắn nhét vào ngay.
Hắn thì cứ tẩu đàng hoàng hút,
Anh hút, còng liền, phạt thẳng tay.
Trước đây, câu đầu bài thơ được dịch là Hút thuốc nơi này cấm gắt
gao, xin được lưu ý nguyên bản câu thơ này là Yên cấm thử gian hẩn lệ hại;
lệ hại có nghĩa là lợi hại, hẩn lệ hại là rất lợi hại. Như vậy, nghĩa và ý câu
thơ khác hoàn toàn với gắt gao. Rất lợi hại ngầm ý châm biếm cái lệnh cấm
vô lý ấy.
Nhưng điều muốn nói ở đây là, cai tù đã thản nhiên vi phạm luật pháp,
hay nói một cách khác chúng được sống ngoài vòng pháp luật. Luật pháp,
công lý, công bằng còn đâu nữa. Luật pháp như một trò đùa, muốn nghiêng
về bên nào cũng được. Sự tương phản hành vi của cai tù và người tù đã tạo
ra tình thế hài hước làm bật lên tiếng cười châm biếm về luật pháp và việc
thực thi pháp luật, về công lý, về nhân quyền là thế.
-----
(1) Bản dịch của Nam Trân:
