đường kính rộng 36cm, nắp chum 52cm, cao khoảng 80-90cm. Trong chum
có đồ tùy táng. Về tục chôn người bằng ang ở Thiên Giang cần được khảo
cứu thêm.
Ấn tượng của tác giả bài thơ, cái ang - vật dụng chôn người ở Thiên
Giang là nhiều vô kể Lung trung đích áng bất tri số. Trong ngục, ngoài
ngục và các cửa hàng bán ang ở ngoài phố đều giống nhau, hệt như nhau.
Nhưng ấn tượng mạnh nhất, sâu nhất và cũng lạ nhất là trong buồng giam
sao có nhiều ang đến vậy, giống hệt như các cửa hàng bán ang ngoài phố,
cũng được sắp xếp như một nhà bào chế thuốc đông dược.
Từ nội dung bài thơ, có thể nghĩ đến, với chế độ hà khắc của nhà tù, tù
nhân bị bỏ đói hoặc chỉ được ăn cháo, chỗ giam giữ lại mất vệ sinh, lại bị
thẩm vấn liên hồi, bị tra tấn, cùm kẹp, rồi bệnh tật, muỗi rệp, rét mướt thi
nhau tấn công từ tứ phía… trong khi sức chịu đựng của người tù chỉ có hạn,
khả năng duy trì sự sống là rất nhỏ, nay sống mai chết là sự thường (Hôm
qua còn ngủ bên tôi/ Sáng nay anh đã về nơi suối vàng). Cái chết chồng cái
chết, nhiều tù nhân chết nên trong tù mới chất nhiều ang đến thế. Âu đó là
một sự thật.
-----
(1) Bản dịch khác của Trần Đắc Thọ
Ngoài ngục, ang người, sáu chín cỗ,
Bao ang trong ngục không tường số;
Phòng giam chẳng khác bào dược đường,
Lại giống hàng ang bán ngoài phố.
(2) Thiên Giang là tên một huyện thời Trung Hoa dân quốc, nay là thị
trấn thuộc khu Hưng Tân, thành phố Lai Tân, cách Tân Dương 49kn về
