bách chiết bất nao, lấy từ sách Văn bia Thái úy Huyền Kiều của Thái Ung
đời Hán: “Cao minh trác dị, vi chúng kiệt hùng, kỳ tính tật hoa thượng
phát, hữu bách chiết nhi bất nao” (Cao sáng khác thường, anh hùng hào kiệt
hơn đời, tính ông tài hoa mà mộc mạc, gặp trăm ngàn cản trở cũng không
lay chuyển). Kỷ Quân đời Thanh trong Duyệt vi thảo đường bút ký đã
chuyển dùng thành bách chiết bất hồi: “Thử sinh quật cường, khả vị chí
cực, nhiên quỷ cánh tỵ chi. Cái chấp ảo chi khí, bách chiết bất hồi, diệc túc
dĩ thắng chi dã (Quật cường đời này đã đến tột bậc, nên quỷ cũng phải
tránh xa. Với khí thế đó, trăm nghìn cản trở không lùi, đủ để thắng vậy), đó
là lẽ đương nhiên của những cô thần nghiệt tử.
Theo cụ Trần Đắc Thọ cô thần nghiệt tử, Bác lấy ý ở một đoạn trong
chương Tận tâm, quyển 7, sách Mạnh Tử, nguyên văn Mạnh Tử viết:
“Nhân chi hữu đức tuệ thuật trí giả, hằng tồn hồ sấn tật. Độc cô nghiệt tử
kỳ thao tâm dã nguy, kỳ lự hoạn dã thâm, cố đạt”. Nghĩa là: “Những người
có đức và sáng suốt thường được nung đúc ở trong cảnh đau đớn và hoạn
nạn. Riêng hạng bề tôi không có phe cánh thế lực và con cái của vợ thứ,
nàng hầu, phải khéo giữ gìn tâm ý trong cơn nguy khốn, phải biết phòng
ngừa hoạn nạn một cách sâu xa, cho nên họ đạt ở đời”. Đoạn dẫn trên của
Mạnh Tử có hai vế, vế trước nói về những người tài đức, vế sau nói về số
phận những người không may mắn, hẩm hiu, thua thiệt. Tuy nhiên trong
bài thơ, Bác chỉ mượn lời Mạnh Tử để ám chỉ cảnh ngộ không đáng có của
mình, mà không có ý nhận mình là cô thần nghiệt tử.
Thứ hai, khi gặp gian khó không lùi mà quyết tâm, kiên trì và cố gắng
thì nhất định sẽ thành công.
Quyết tâm, khổ cán dữ ngạnh cán,
Tự hữu thành công đích nhất thiên.
Mặc dù đường lối, chính kiến, tư tưởng của Tưởng công khác với Bác
và ngay cả chính quyền của ông ta vô cớ bắt và giam giữ Người, nhưng
