nhằm “lòe” chúng tôi thì nhiều. Người ta dạy các nhà dân tộc học trẻ tuổi biết
là thổ dân rất sợ bị bắt mất hình do chụp ảnh và cần xoa dịu nỗi lo sợ của họ và
đền bù cho cái điều họ coi như một mối hiểm nguy bằng cách trao cho họ một
tặng phẩm, dưới hình thức đồ vật hay tiền. Người Caduveo đã hoàn thiện cơ
chế của họ: không chỉ đòi được trả tiền để chịu cho người ta chụp ảnh, mà họ
còn buộc tôi chụp ảnh để rồi phải trả tiền cho họ; hiếm ngày nào không có một
phụ nữ đến gặp tôi trong bộ trang phục kỳ quặc và buộc tôi, dù muốn hay
không, bấm cho chị ta một kiểu kèm theo mấy đồng mibreis. Tiết kiệm phim,
tôi thường chụp vờ và trả tiền.
Tuy nhiên, sẽ là một thứ dân tộc học tồi nếu ta cưỡng lại cái thủ đoạn ấy, hay
thậm chí coi đó là một bằng chứng suy thoái hay hám lợi. Bởi, dưới một hình
thức chuyển vị, đấy chính là sự tái hiện những nét đặc trưng của xã hội thổ
dân: tính độc lập và quyền lực của những người phụ nữ thuộc dòng dõi cao;
phô trương trước người lạ, và đòi hỏi sự tôn vinh của những người thường. Lối
ăn mặc có thể tùy hứng hay ứng tác: song tâm lý ứng xử dẫn đến hành vi đó
vẫn giữ nguyên ý nghĩa của nó; phục hồi lại ý nghĩa trong ngữ cảnh của các
thiết chế truyền thống là công việc của tôi.
Cũng giống như thế là những trình diễn tiếp sau việc khoác chiếc xà rông
cho cô thiếu nữ: từ buổi chiều, người ta bắt đầu uống pinga, tức rượu mía, đàn
ông ngồi thành vòng tròn, la hét, tự phong cho mình những cấp bậc vay mượn
