cảm hứng hơn tất cả những thứ nối tiếp về sau. Người Inca ở Pérou, người
Aztèque của Mexico mà chúng ta có xu hướng cho là toàn bộ lịch sử châu Mỹ
đã bừng nở và thâu tóm hết trong họ, cũng cách xa các cội nguồn sinh động ấy
chẳng khác gì phong cách để chế của chúng ta cách xa Ai Cập và La Mã mà nó
đã vay mượn khá nhiều; trong cả ba trường hợp đều là những nền nghệ thuật
chuyên chế, thèm khát một một sự to lớn đạt được trong thô bạo và nghèo
khốn, biểu hiện của một Nhà nước mưu toan khẳng định sức mạnh bằng cách
tập trung các nguồn lực vào một việc khác (chiến tranh hay cai trị) hơn là tính
thanh cao của mình. Ngay cả những công trình kiến trúc của người Maya cũng
hiện ra như một bước suy thoái rực rỡ của một nền nghệ thuật đã đạc tới đỉnh
điểm của nó một thiên niên kỷ trước họ.
Những người sáng lập đến từ đâu? Sau những niềm tin chắc ngày xưa, nay
ta bắt buộc phải thú nhận là chúng ta chẳng biết chút gì về họ cả. Các chuyển
động của cư dân trong khu vực eo biển Béring là hết sức phức tạp: người
