Đi xuyên qua phần ít được biết đến nhất của cao nguyên, tôi hy vọng tìm
thấy trên các đồng cỏ lớn những đại diện ở về phía cực tây của nhóm người
Gé; và khi đến được lưu vực sông Madeira, có thể nghiên cứu những dấu tích
chưa từng chấy của ba gia đình ngôn ngữ khác trên vùng rìa con đường thâm
nhập lớn của họ: vùng Amazone.
Hy vọng của tôi chỉ được thực hiện một phần, do cách nhìn quá ư đơn giản
của chúng ta đối với lịch sử châu Mỹ tiền-Colomb. Ngày nay, sau những khám
phá mới đây, và riêng về phần tôi, nhờ những năm tháng tập trung nghiên cứu
dân tộc học vùng Bắc Mỹ, tôi đã hiểu rõ hơn rằng vùng tây bán cầu phải được
xem xét như là một tổng thể. Tổ chức xã hội, các tín ngưỡng tôn giáo của
người Gé lặp lại tổ chức và tín ngưỡng của các bộ lạc sống trong các khu rừng
và đồng cỏ vùng Bắc Mỹ; vả chăng từ rất lâu người ta đã ghi nhận - mà không
từ đó suy ra các hệ quả - những tương đồng giữa các bộ lạc vùng Chaco (như
người Guaicuru) và những bộ lạc các vùng đồng bằng của Hợp chủng quốc và
Canada. Bằng tuyến hàng hải ven bờ Thái Bình Dương, chắc chắn các nền văn
minh của Mexico và Pérou đã liên thông với nhau ở nhiều thời điểm trong lịch
sử của họ. Tất cả những việc đó đã có phần bị coi nhẹ, vì các nghiên cứu của
Mỹ trong một thời gian dài đã bị chế ngự bởi một tín điều: rằng việc thâm nhập
lục địa chỉ là mới đây, chưa đầy 5.000 hay .000 năm trước công nguyên và
được gán toàn bộ cho các cư dân châu Á đến qua đường eo biển Béring.
Như vậy người ta chỉ có mấy nghìn năm để cắt nghĩa những người du cư ấy
đã định cư từ đầu này đến đầu kia bán cầu tây, làm quen với những khí hậu
khác nhau như thế nào; họ đã khám phá rồi thuần hóa và phân tán như thế nào
trên những vùng đất hết sức rộng lớn những loài cây dại qua bàn tay họ đã trở
thành cây thuốc lá, đậu quả, sắn, khoai lang, khoai tây, lạc, bông vải và nhất là
cây ngô; cuối cùng làm chế nào đã xuất hiện và phát triển những nền văn minh
tiếp nối, ở Mexico, ở Trung Mỹ và trên dãy núi Andes, mà người Aztèque,
người Maya và người Inca là những hậu duệ xa xôi. Muốn đạt được đến đó,
phải dát mỏng mỗi bước phát triển để sao cho nó nằm trong khoảng chừng vài
thế kỷ: lịch sử tiền-Colomb của châu Mỹ trở thành một chuỗi nối tiếp những
hình kính vạn hoa, ở đó, sự tùy hứng của nhà lý thuyết mỗi lúc lại phơi ra
