XXV
Ở KHU SERTÃO
Trong cái thành phố Cuiaba này nơi tôi quay lại sau 2 năm, tôi tìm cách biết
được chính xác tình trạng tuyến đường dây điện tín, 5 hay 6 kilomet về hướng
bắc.
Ở Cuiaba, người ta ghét đường dây này; có nhiều lý do. Kể từ khi thành lập
thành phố vào thế kỷ XVIII, những cuộc tiếp xúc hiếm hoi với miền bắc được
thực hiện bằng đường sông, theo hướng trung lưu của sông Amazone. Để có
được thứ chất kích thích đặc biệt ưa chuộng của họ, chất guraná, dân Cuiaba tổ
chức những chuyến đi bằng thuyền độc mộc trên sông Tapajoz kéo dài hơn 6
tháng. Guaraná là một chất bột cứng màu nâu sẫm, gần như chỉ được chế biến
bởi những thổ dân Maué bằng quả của một thứ dây leo được nghiền nát: cây
Paulinia Sozbilis. Một khúc đặc loại bột này được nạo xát trên chiếc lưỡi
xương xẩu của con cá pirarucu, lấy ra từ một chiếc túi bằng da hươu. Những
chi tiết này có tầm quan trọng của chúng, bởi nếu sử dụng một mảnh kim khí
ráp hay một loại da khác sẽ làm cho chất liệu quý giá đó mất hết phẩm chất của
nó. Cũng theo tinh thần đó, người Cuiaba giải thích rằng thuốc lá cuộn thành
dây phải được xé nhỏ và bóp vụn bằng tay, chứ không phải là thái bằng dao, vì
sợ nó bay mất. Bột guaraná được đổ vào nước đường, lơ lửng trong đó chứ
không hòa tan: người ta uống thứ nước hỗn hợp hơi có mùi vị socola này.
Riêng tôi chưa bao giờ cảm thấy chút hiệu quả nào, nhưng với những người ở
vùng trung tâm và phía bắc khu Mato giosso, chất guaraná giữ một vị trí có
thể so sánh với vị trí của chất maté ở phía nam.
Tuy vậy những phẩm chất của guaraná xứng đáng với rất nhiều nỗ lực vất
vả. Trước khi tiếp cận các thác nước, người ta để mấy người ở lại trên bờ sông,
tại đó họ khai phá một góc rừng để trồng ngô và sắn. Như vậy, đoàn khảo sát
sẽ có thức ăn tươi trên đường quay về. Nhưng từ khi phát triển giao thông
đường thủy bằng tàu hơi nước, chất guaraná được đưa đến Cuiaba nhanh hơn,
