XXXVII
AUGUSTE
ĐƯỢC PHONG THẦN
Có một chặng trong chuyến đi đặc biệt đáng chán: chặng Campos Novos. Bị
tách khỏi các bạn đồng hành do bệnh dịch đã bắt họ phải nằm lại tại chỗ phía
sau tôi đến 80 kilimet, tôi không thể làm gì khác ngoài việc chờ đợi, cạnh một
trạm điện báo ở đó khoảng mười hai người đang chết dần chết mòn vì sốt rét,
bệnh trùng muỗi cát và bệnh giun móc và nhất là vì đói. Trước khi bắt tay làm
việc, người phụ nữ Paressi tôi thuê để giặt quần áo không chỉ đòi xà phòng mà
đòi một bữa ăn: chị ta giải thích, sẽ không cò đủ sức để giặt giũ, và quả đúng
như vậy: những con người ấy đã đánh mất thiên tư sống. Quá yếu và đau ốm
để có thể chiến đấu, họ tìm cách giảm thiểu hoạt động và các nhu cầu, và để
mình trôi vào một trạng thái uể oải đòi hỏi họ sức lực vật chất ở mức tối thiểu,
đồng thời cũng làm dịu đi ý thức về nỗi nghèo khốn của họ.
Cộng vào cái không khí lm suy kiệt tinh thần này, những người Anh-điêng
lại góp phần thêm một cách khác. Hai nhóm đối địch đã gặp nhau ở Campos
Novos, lúc nào cũng sẵn sàng động tay, cũng âm ỉ những ý nghĩ không lấy gì
làm thiện cảm đối với tôi. Tôi phải luôn cảnh giác, và công việc nghiên cứ dân
tộc học thực tế không thể tiến hành được. Trong những điu kiện bình thường,
việc điu tra trên thực địa cũng đã cực nhọc: phải thức dậy từ sáng sớm, luôn
luôn tỉnh táo cho đến khi người thổ dân cuối cùng đã đi ngủ và đôi khi, thậm
chí canh chừng cả giấc ngủ của anh ta; cố gắng lẫn mình đi mà vẫn luôn luôn
có mặt; nhìn thấy mọi thứ, ghi nhớ tất cả, ghi chép tất cả, tò mò một cách nhẫn
nhục, cầu xin thông tin từ một đứa trẻ còn thò lò mũi, luôn sẵn sàng lợi dụng
một phút mềm lòng hay buông thả; hoặc biết cách, trong nhiều ngày, nín nhịn
mọi sự tò mò và thu mình lại trong tư thế đề phòng do một sự thay đổi thái độ
đột ngột của bộ lạc bắt buộc. Làm cái nghề này, người đi khảo sát luôn day
dứt: có phải mình đã từ bỏ môi trường sống, bạn bè, những thói quen của
mình, tiêu tốn những khoảng tiền và những nỗ lực lớn đến thế, hi sinh sức
khỏe của mình, chỉ vì cái kết quả duy nhất này: cầu xin với vài chục con người
