Năm Vạn Lịch thứ 28 (1600) đời vua Thần Tông nhà Minh, Lợi Mã Đậu
cùng với giáo sĩ Bàng Dịch Ngã (?) lên Bắc Kinh. Bấy giờ trong phái Đông
Lâm có bọn Léon Lý Chi Tảo
李之藻 và Paul Từ Quang Khải 徐光啟 đã
theo đạo Gia Tô, làm quan tại triều, đều ra sức điều hộ, cho nên vua Thần
Tông cho giáo sĩ được phép mở nhà giáo đường để truyền đạo. Giáo sĩ Lợi
Mã Đậu hiểu rõ tâm tính người Tàu và thường giao thiệp với bọn nho học,
ông dùng cái phương pháp rất khôn khéo, lấy cái học của Nho giáo mà
khiến người Tàu theo Gia Tô giáo, dùng một nghĩa trong những nghĩa của
chữ “thiên” và chữ “đế” cho đúng cái thuyết của Gia Tô giáo, rồi lấy cái
nghĩa sách của Nho giáo mà điều hòa với tập tục của nhân dân, và để cho
những người theo đạo mới được thờ cúng tổ tiên như thường. Bởi vậy trong
bọn sĩ phu có nhiều người tin theo.
Năm Vạn Lịch thứ 38 (1610) giáo sĩ Lợi Mã Đậu mất, những giáo sĩ ở Bắc
Kinh là: Hùng Tam Bạt
雄三拔 (Sabbatins de Ursis). Đặng Ngọc Hàm 鄧玉
函 (Jean Terreng). La Nhã Cốc 羅雅谷 (Jacques Rho). Long Hoa Dân 龍華
民 (Nicolas Longobardi). Mục Ni Các 穆 尼 各 (Smogolenski). Thang
Nhược Vọng
湯若望 (Adam Schall), đều là người trong hội Gia Tô giáo
(Société des Jésuites), giỏi thiên văn, lịch pháp và toán pháp, và lại am hiểu
nho học. Vua nhà Minh dùng những giáo sĩ ấy coi việc Khâm thiên giám để
sửa lại phép làm lịch,
Những giáo sĩ ấy lại cùngvới bọn người Tàu là Lý Chi Tảo và Từ Quang
Khải làm ra nhiều sách khoa học bằng chữ Nho, đại khái như sách Kinh
thiên cai
經天該, Giản bình nghi thuyết 簡平儀 說, Kỷ hà bản nguyên 幾何
本源, Tân pháp toàn 新法算書, v.v.
Đó là cái khởi điểm khoa học của Âu
Tây truyền sang nước Tàu. Sự nho học cuối đời nhà Minh và đầu đời nhà
Thanh cũng nhân đó mà thành ra có cái phương pháp khác đời trước vậy.
Lúc giáo sĩ Lợi Mã Đậu lên Nam Kinh thì phái Đông Lâm đã thành lập rồi,
ông thường đi lại bàn về nho học. Ông thấy trong nguyên văn của các Kinh,
Truyện chỉ nói chữ “thiên” và chữ “đế” chứ không dùng chữ “lý”’ để nói
cái nghĩa huyền bí của trời đất như cái học của Tống nho, ông bèn bảo bọn
sĩ phu trong phái ấy nên theo cái ý nghĩa của nguyên văn trong Kinh,
