Sự thật thứ tư là khổ-diệt-đạo, tức là con đường đưa tới sự chấm dứt đau
khổ, con đường đưa tới hạnh phúc.
Giáo lý của Đức Thế Tôn chứa đầy hy vọng, chứa đầy sinh lực như thế.
Những người bị kẹt thì nói vì Đức Thế Tôn đã nói đời là khổ thì bây giờ
mình đừng nên vui làm chi, bởi vì khổ đã là khổ rồi, mà hoại cũng khổ và
hành cũng khổ. Trong chúng ta có biết bao nhiêu người như vậy. Chúng ta
rất bảo thủ, nhiều người trong chúng ta đang bị kẹt vào chữ nghĩa, vào hình
thức.
Nói như vậy không có nghĩa là trong Thượng Tọa Bộ chỉ có toàn là người
bảo thủ và trong Đại Chúng Bộ chỉ có toàn là người tiến bộ. Nhìn trong nội
chúng thì mình biết: Có nhiều người sẵn sàng lo cho hạnh phúc chung, lo
cho an vui chung nhưng cũng có những người lo cho mình nhiều hơn. Trong
Đại thừa có rất nhiều người Tiểu thừa và trong Tiểu thừa cũng có rất nhiều
người Đại thừa. Chia ra như vậy không phải để nói một bên chỉ hoàn toàn là
bảo thủ còn một bên chỉ hoàn toàn là cởi mở. Thầy Đại Thiên (Mahadeva)
đã bắn phát súng thần công đầu tiên vào thành trì của sự bảo thủ, và phản
ứng của bên kia rất mạnh. Sách vở còn chép lại, họ nói xấu thầy Đại Thiên
là một người rất tệ, ngày xưa trước khi đi tu đã từng ăn trộm, ăn cướp, ở tù
và đã từng có liên hệ bất chính với mẹ của mình. Họ tìm cách nói xấu đủ thứ
về người đó, mục đích là để cho những lời tuyên bố của thầy không có giá
trị nữa.
Chúng ta thấy trong thời đại chúng ta cũng có người như vậy. Mỗi khi
chúng ta muốn tấn công bên kia thì chúng ta đặt ra những điều là người đã
phát ngôn ra như vậy, cho người đó có cái xấu này, cái tệ kia v.v... Đó là
chuyện muôn đời. Trong khi đó thầy Đại Thiên là một người rất thông minh,
một người rất can đảm. Thầy là một trong những nhân vật tiền tiến trong
phong trào cải cách làm mới lại Đạo Bụt. Thầy biết nếu không được làm
mới thì Đạo Bụt sẽ chết.
Trong Cơ Đốc giáo đang xảy ra chuyện đó. Người Cơ Đốc giáo đang trăn
trở vì họ biết, nếu không làm mới lại thì Cơ Đốc giáo sẽ tàn lụi và chỉ còn
lại thành phần gọi là fundamentalist mà thôi. Có một vị giám mục đã viết
