NHỮNG ĐỈNH NÚI DU CA - Trang 182

gốc, và cuối cùng vì vị đó vẫn là chiếc chìa khóa, cái mấu chốt của đỉnh cao những định lệ
chi phối đời sống của những nhóm người tự lập quanh ông" (Cuisinier 2007: 388). Lãnh
chúa vùng mường là các quan lang. Quan lang chia ra làm hai cấp: lang đạo và lang cun.
Lang đạo là thủ lĩnh một làng. Lang cun là thủ lĩnh của nhiều làng thuộc một vùng mường
nào đó. Điều đó nghĩa là dưới quyền một lang cun có nhiều lang đạo. Lang cun vốn là một
lang đạo, bằng cách nào đó, mà nói theo lối quen thuộc là tài trí hơn cả, nổi lên thống lĩnh
vùng mường. Và vì thế, để đảm bảo an toàn, lang cun thường cử người trong thân tộc nắm
giữ chức lang đạo. Chức lang cun sẽ được cha truyền con nối cho người con trai trưởng.
Các em của anh ta, thông thường sẽ nắm giữ các chức đạo. Ví dụ như Hòa Bình xưa, nổi
lên 4 lang cun đầy uy thế gắn với 4 mường nổi tiếng Bi (xã Thạch Bi), Vang (xã Trung
Hoàng), Thàng (xã Cao Phong), Động (xã Vĩnh Đồng). Đấy là các lang cun quyền lực bao
trùm khắp tỉnh Hòa Bình. Được hưởng đặc quyền đặc lợi từ nhân dân, nhưng bản thân lang
không phải là kẻ ăn bám, ông là người đứng mũi chịu sào: "Bởi vì, phong tục tập quán đặt
ra cho người thủ lĩnh phải làm đồng thời ba nhiệm vụ là bảo vệ cho nông dân của mình, cho
họ vay mượn những cái họ thiếu, và xét xử công lí cho họ" (Cuisinier 2007: 444). Ta có thể
hình dung quyền lực nhà lang bằng sơ đồ sau: