của chất dẻo cũng đem lại cho con người niềm sảng khoái được lướt đi kỳ
diệu dọc theo Tự nhiên.
Song khoản bù trừ của thành công ấy là ở chỗ chất dẻo, được thăng
hoa thành chuyển động, hầu như chẳng còn tồn tại như chất liệu, cấu tạo
của nó là tiêu cực: chẳng rắn chắc chẳng sâu xa, nó đành phải bằng lòng
với tính chất thực thể trung tính mặc dầu có lợi thế hữu ích là bền dai, trạng
thái coi như đơn giản chỉ là trì hoãn trước khi vứt bỏ. Trong lĩnh vực nên
thơ của những chất liệu lớn, đó là một vật liệu bị bỏ rơi, biến mất giữa cao
su tuôn trào và kim loại rắn dẹt: nó không tạo ra bất cứ sản phẩm thật sự
nào thuộc dạng khoáng chất, bọt, sợi… Đó là một thực thể bị biến chất: dù
ở trạng thái nào, chất dẻo vẫn giữ vẻ ngoài kết thành từng mảng, một cái gì
đó mờ mờ, trông như kem và sền sệt, bất lực chẳng bao giờ đạt tới được độ
phẳng lì của Tự nhiên. Nhưng điều phản bội nó hơn cả chính là âm thanh
nó phát ra, vừa rỗng vừa xẹp: tiếng động của nó làm hại nó, cũng như các
màu sắc, bởi lẽ dường như chỉ có thể xác định được những màu nào mang
tính hoá chất nhất: từ màu vàng, màu đỏ và màu xanh, nó chỉ giữ lại trạng
thái xâm lấn, chỉ sử dụng chúng như sử dụng cái tên có thể nêu được những
khái niệm màu sắc mà thôi.
Thị hiếu chất dẻo làm nổi bật sự tiến triển huyền thoại về của giả
. Ta
biết rằng của giả là một cách sử dụng tư sản xét về mặt lịch sử (những của
giả về trang phục có từ thời đăng quang của chủ nghĩa tư bản); nhưng cho
đến tận ngày nay, của giả vẫn luôn luôn tỏ rõ tham vọng, nó thuộc về thế
giới của ra vẻ chứ không phải của sử dụng; nó nhằm tái tạo với chi phí rẻ
nhất những chất liệu hiếm nhất như kim cương, lụa, lông vũ, da lông, bạc,
tất cả cái bóng bẩy xa hoa của thế giới. Chất dẻo giá hạ là vật liệu nội trợ.
Đó là chất liệu kỳ ảo đầu tiên cam chịu mang tiếng là xoàng xĩnh; nhưng
chính vì cái xoàng xĩnh ấy là lý do vênh vang tồn tại của nó: đây là lần đầu
tiên cái giả nhằm vào thứ thông thường chứ không nhằm vào thứ hiếm. Và
thế là chức năng xa xưa của tự nhiên đã thay đổi: nó không còn là ý niệm,
là Chất liệu thuần tuý để tìm kiếm hoặc mô phỏng nữa; một vật liệu giả tạo,
dồi dào hơn tất cả các mỏ trên thế gian, sẽ thay thế nó, sẽ chi phối ngay sự
