vất vả, kể từ đầu đến cuối những gì diễn ra, miêu tả tác giả, thuật lại
những gì tác giả đã làm, đã nói; nhưng điều khiến tôi lạ lùng thán phục
ở câu chuyện khá dài, được kể một cách vừa quả quyết vừa giản dị, là
trong đó không có lấy một từ ngữ nào đúng sự thực. Tôi thấy rất rõ
rằng con người đang nói một cách thật tỏ tường về buổi diễn đã không
hề ở đấy, vì ông ta đang có trước mắt mình, mà chẳng biết, tác giả
được ông bảo là đã nhìn thấy rất kỹ. Điều lạ lùng nhất ở cảnh này là
tác động của nó đối với tôi. Người đàn ông ấy đã đứng tuổi; ông
không hề có dáng vẻ cũng không có giọng điệu tự phụ và khoe
khoang; diện mạo ông cho thấy một người có giá trị; tấm huân chương
Thánh Louis cho thấy một cựu sĩ quan, ông khiến tôi thấy thú vị bất
chấp sự trắng trợn của ông và bất chấp ý muốn của tôi; trong lúc ông
tuôn ra những điều dối trá thì tôi đỏ mặt, tôi cúi nhìn xuống, tôi như
ngồi trên đống gai; đôi khi tôi tìm kiếm trong bản thân mình xem liệu
có cách nào tin được rằng ông ta lầm lẫn và có thiện ý. Cuối cùng, run
sợ nhỡ ai đó nhận ra mình và làm ông ta mất thể diện, tôi vội vã uống
nốt chỗ sô cô la chẳng nói năng gì, và cúi đầu xuống khi đi qua trước
mặt ông ta, tôi ra về sớm hết mức có thể, trong khi những người trong
quán bàn tán dông dài về bài tường thuật của ông ta. Ra đến ngoài
đường tôi nhận thấy mình đang toát mồ hôi, và tôi tin chắc rằng nếu ai
đó nhận ra và gọi tên tôi trước khi tôi đi ra, có lẽ mọi người sẽ thấy tôi
hổ thẹn và lúng túng như kẻ phạm tội, chỉ vì nghĩ đến nỗi khổ của con
người tội nghiệp kia nếu sự dối trá của ông ta bị nhận ra.
Giờ đây tôi đang ở vào một trong những thời điểm gay go của
cuộc đời, mà chỉ kể lại thì thật khó, bởi bản thân sự kể lại hầu như
không thể không mang dấu ấn kiểm duyệt hay biện hộ. Tuy nhiên tôi
sẽ gắng tường thuật mình xử sự như thế nào và dựa trên những lý do
gì, không thêm vào đó lời khen ngợi hay điều chê trách.
Ngày hôm ấy tôi vẫn đóng bộ sơ sài như bình thường; râu không
cạo và mớ tóc giả kém chải chuốt. Coi sự thiếu lễ nghi này là một
