nghênh mình. Tôi đã chuẩn bị vũ khí chống lại sự chế nhạo; nhưng
dáng vẻ vồn vã của mọi người, mà tôi không ngờ, chi phối mạnh đến
mức tôi run như một đứa trẻ khi buổi diễn bắt đầu.
Tôi lập tức được an tâm. Vở diễn rất dở, về phía diễn viên, nhưng
về phần nhạc thì hát hay và trình tấu hay. Ngay từ màn thứ nhất, quả
thực ngây thơ chân chất đáng cảm động, tôi nghe thấy cất lên từ các
khán phòng một tiếng rì rầm ngạc nhiên và tán thưởng cho đến bấy
giờ chưa từng thấy ở thể loại kịch này. Sự xao xuyến dấy lên cao dần
đến mức thấy rõ trong toàn cử tọa và, để nói theo kiểu của
Montesquieu, gia tăng hiệu quả nhờ chính hiệu quả. Đến cảnh hai con
người bình thường chất phác, hiệu quả này lên tới cực điểm. Người ta
không vỗ tay trước mặt Đức Vua; vì thế mà nghe rõ hết thảy: vở kịch
và tác giả được lợi trong chuyện này. Tôi nghe quanh mình tiếng thì
thào của những phụ nữ mà tôi thấy đẹp tựa thiên thần, họ nói với nhau
khe khẽ: “Điều này thật dễ thương, điều này thật mê hồn; chẳng âm
thanh nào là không đi vào lòng người.” Niềm vui vì gây xúc động cho
bao nhiêu con người dễ mến khiến bản thân tôi xúc động đến rơi lệ; và
tôi không cầm được nước mắt khi nghe bài song ca đầu tiên, đồng thời
để ý thấy chẳng phải riêng mình khóc. Tôi có một khoảnh khắc tự
phản tỉnh khi nhớ lại buổi hòa nhạc của ông De Treytorens. Hồi ức
này tác động như kẻ nô lệ giữ vòng nguyệt quế trên đầu người chiến
thắng
; nhưng nó diễn ra ngắn ngủi, và tôi lập tức buông mình hoàn
toàn, không lãng trí, cho niềm vui tận hưởng vinh quang. Tuy nhiên
tôi tin chắc rằng ở khoảnh khắc ấy khoái cảm của nam giới tham gia
nhiều hơn là lòng tự cao tự đại của tác giả; và chắc chắn rằng nếu nơi
đó chỉ toàn đàn ông, thì tôi chẳng bị nung nấu như đang không ngừng
bị nung nấu vì niềm ao ước được đưa môi mình hứng lấy những giọt
lệ tuyệt vời do mình làm tuôn chảy. Tôi từng thấy những vở kịch kích
thích niềm ngưỡng mộ mãnh liệt hơn, nhưng chưa từng thấy một trạng
thái say sưa viên mãn đến thế, dịu dàng đến thế, cảm động đến thế,
ngự trị suốt một buổi diễn, nhất là tại cung đình, trong ngày trình diễn
