đã nghiền ngẫm. Lúc ấy tôi sẽ ra sao trước tất cả triều đình, nếu như
trong khi bối rối lại buột ra một trong những điều vụng về thô lỗ
thường ngày? Nguy cơ này làm tôi lo lắng, kinh hãi, khiến tôi run sợ
đến mức quyết định, phó mặc rủi may, chẳng mạo hiểm lâm vào đó.
Đúng là tôi bị mất khoản trợ cấp có thể nói là được trao tặng;
nhưng cũng tránh được cái ách mà có lẽ khoản trợ cấp này sẽ áp đặt
cho tôi. Vĩnh biệt chân lý tự do, lòng can đảm. Từ nay làm sao còn
dám nói đến độc lập và vô tư bất vụ lợi? Chỉ còn được nịnh hót hoặc
nín lặng, khi nhận khoản trợ cấp đó: mà ai bảo đảm với tôi rằng nó sẽ
được chi trả cho tôi? Bao nhiêu bước phải đi, bao nhiêu người phải
cầu cạnh! Tôi sẽ mất nhiều công lo toan hơn, mà là những lo toan khó
chịu hơn rất nhiều, để giữ được nó, so với việc không cần nó. Vậy tôi
cho rằng, không nhận, là có một quyết định rất nhất quán với các
nguyên tắc của mình, và là hy sinh cái bề ngoài cho cái thực tế. Tôi
nói quyết định của tôi với Grimm, anh không phản đối gì. Với những
người khác tôi viện cớ sức khỏe, và ngay sáng hôm ấy tôi ra đi.
Việc tôi ra đi gây ồn ào và nói chung là bị chê trách. Các lý do
của tôi không thể được tất cả mọi người cảm nhận. Họ lập tức kết tội
tôi kiêu ngạo dại dột, và sự kết tội ấy làm thỏa mãn nhiều hơn lòng
ganh ghét của ai đó tự cảm thấy mình sẽ không xử sự như vậy. Ngày
hôm sau, Jelyotte viết cho tôi một bức thư, kể lại tỉ mỉ thành công của
vở kịch và tình trạng mê say mà bản thân Đức Vua cũng tham gia.
Anh nói rõ rằng suốt ngày, Hoàng thượng không ngừng hát, bằng
giọng ca sai nhất vương quốc: tôi đã mất người hầu của mình; tôi đã
mất hết hạnh phúc. Anh kể thêm rằng trong nửa tháng tới, họ sẽ cho
diễn Thầy bói lần hai
, điều này chứng minh trước toàn thể công
chúng thành công hoàn toàn của buổi diễn thứ nhất.
Hai hôm sau, vào chín giờ tối, khi đến nhà bà D’Épinay, để dự
bữa ăn đêm, tôi gặp ở cổng một cỗ xe ngựa thuê. Ai đó ngồi bên trong
ra hiệu cho tôi lên xe; tôi lên xe: đó là Diderot. Anh nói với tôi về
